NSƯT Bạch Lan từng từ chối danh hiệu NSND

Nhắc đến nghệ sĩ Út Bạch Lan, có lẽ nhiều người sẽ nhớ đến danh xưng “sầu nữ” mà làng nghệ thuật Việt Nam đặt cho bà. Bởi mỗi lần bà xuất hiện trên sân khấu với những tác phẩm cải lương, vọng cổ đều lấy được nhiều nước mắt của hàng nghìn khán giả với nỗi niềm bi ai, khắc khoải như sống cuộc đời của chính nhân vật.

Hơn nửa thế kỷ tạo dựng một “tượng đài” nghệ thuật trong lòng công chúng, giờ đây những thế hệ nghệ sĩ nối tiếp vẫn nhớ như in những vở cải lương, trích đoạn vọng cổ của NSƯT Út Bạch Lan, mà có lẽ chẳng ai có thể thay thế bà để thể hiện. Có thể kể đến những tác phẩm: Nửa đời hương phấn, Chưa tắt lửa lòng, Bên đồi trăng cũ, Thuyền ra cửa biển… Chính soạn giả Viễn Châu cũng vì cảm mến, kính trọng bà nên đã biết bài vọng cổ “Hoa lan trắng” kể về cuộc đời của Út Bạch Lan truân chuyên với nghề và đời.

Hơn 60 năm gắn bó với sân khấu cải lương, nghệ sĩ Út Bạch Lan (tên thật Đặng Thị Hai) đã trở thành “tượng đài” nghệ thuật.

Nổi tiếng và được nhiều đồng nghiệp, nghệ sĩ kính trọng, nhưng đằng sau bức màn nhung sân khấu, cuộc đời của nghệ sĩ Út Bạch Lan cũng đầy nước mắt, sự đau khổ, tủi hờn. Ngay từ nhỏ, cuộc sống của gia đình bà cũng nhiều cay đắng, cha mất sớm nên hai mẹ con phải làm thuê quanh chợ Lớn đế kiếm sống.

Cố NSƯT Út Bạch Lan bước vào nghiệp cầm ca khi được nghệ sĩ Nam Cần Thơ phát hiện, dìu dắt.

Khi đã nổi tiếng, cuộc sống hôn nhân và gia đình của nghệ sĩ Út Bạch Lan cũng không bình yên như bao người. Bạn đời của bà là nghệ sĩ Thành Được vốn đẹp trai, tài hoa bên cạnh nhiều “bóng hồng” xinh đẹp, cũng vì thế nhiều lần bà đã nén nỗi đau và nước mắt khi biết chồng ngoại tình. Thậm chí, bà còn chấp nhận nuôi nấng con riêng của nghệ sĩ Thành Được khi từng có 4 người phụ nữ bồng con đến gặp và xin nhận cha.

"Sầu muộn" Út Bạch Lan thời trẻ khi đang còn hạnh phúc với nghệ sĩ Thành Được.

Dù nuôi con riêng của chồng nhưng bà vẫn thương yêu và chăm sóc như con ruột. Thậm chí đến lúc chia tay, bà vẫn nguyện chăm sóc những đứa trẻ nhỏ dại này và sẵn lòng gửi trả lại khi mẹ ruột của chúng quay lại nhận. Những nỗi đau về gia đình, chồng con càng khiến cho bà càng sống bình lặng hơn, chỉ khép mình sau ánh đèn sân khấu. Cũng vì những nỗi đau dồn nén mà khi đứng trên sân khấu, người nghệ sĩ tài hoa này dễ dàng hoà mình vào câu chuyện của nhân vật, hát như rút hết ruột gan, câu chuyện đời lắm ai oán của bản thân để cho nhẹ nỗi lòng.

Hơn 20 năm qua, bà và nhóm từ thiện “Hoa lan trắng” (lấy theo tên bản vọng cổ do nghệ sĩ Viễn Châu viết tặng cuộc đời Út Bạch Lan) của mình gồm các diễn viên cải lương trẻ và các nghệ sĩ như Diệu Hiền, Thanh Sử… miệt mài đi làm từ thiện.

Đã từ lâu, người nghệ sĩ tài hoa này đã quy y nhà Phật, ăn chay trường, sống cuộc đời thanh đạm.

NSƯT Út Bạch Lan thích mọi người gọi bà là “sầu nữ”, “vì nó gợi nên hình ảnh đẹp của một đào thương trên sân khấu, nhưng không có nghĩa ngoài cuộc đời tôi lúc nào cũng buồn bã, u sầu. Cuộc đời một con người bình thường vốn dĩ có lắm nỗi niềm, huống chi đời người nghệ sĩ thì tránh sao khỏi không có lúc đau buồn, sướng khổ. Nhưng nhìn lại cả chặng đường dài đã qua, tôi thấy mình có nhiều niềm vui hơn là nỗi buồn”.

Trong đợt xét duyệt trao tặng danh hiệu NSND vào tháng 7/2015, bà đã từ chối và muốn giữa cho mình danh xưng NSƯT. Bà từng chia sẻ: “Cách đây khoảng ba năm, cũng có đại diện của cơ quan chức năng đến tận nhà đưa tôi các hồ sơ điền vào đơn xin, nhưng tôi từ chối. Tôi tự thấy mình cao tuổi rồi, không còn làm được gì nhiều cho sân khấu, chỉ biết đóng góp những việc trong khả năng mình có thể. Vì vậy, tôi không dám viết đơn xin danh hiệu.

Trước lúc ra đi, bà từng ước nguyện sẽ có thể đầu tư dựng một sân khấu đẹp để các thế hệ nghệ sĩ sống lại được không khí nghệ thuật cải lương một lời. Bà còn nói vui: “Nếu trúng được 6-7, tôi sẽ là điềud đó. Nếu thấy lại được cảnh đó, tôi có mất đi chắc cũng mãn nguyện”.

NSƯT Bạch Lan đã qua đời vào 23h tối ngày 4/11 trong niềm tiếc thương lớn của giới nghệ thuật Việt Nam. Trong suốt 60 năm làm nghệ thuật, bà đã trở thành “cây đại thụ” được lớp đồng nghiệp, đàn em kính nể.

Hồi đầu năm 2016, nghệ sĩ Út Bạch Lan từng nhập viện mổ khối u trong người, cộng với bệnh tim và cao huyết áp khiến sức khỏe của bà suy yếu từ đó. Sau khi mổ khối u, sức khỏe của bà dần hồi phục nhưng vẫn phải đến bệnh viện thường xuyên để bác sĩ theo dõi. Dù sức khỏe bị suy giảm, gầy đi và phải ngồi xe lăn nhưng bà vẫn cháy hết mình với nghệ thuật, vẫn miệt mài đi diễn ở những nơi khán giả cần và muốn nghe bà hát.