Rằm tháng Giêng – Tết Thượng Nguyên: ‘Cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng’

Lễ hội đèn lồng tại Hội An. (Ảnh: Thanh niên).

Tết Thượng Nguyên tại Việt Nam

Tết Nguyên Tiêu (Rằm Tháng Giêng) là ngày lễ hội cổ truyền tại Trung Quốc và là tết Thượng Nguyên tại Việt Nam.

Lễ hội trăng rằm từ giữa đêm 14 (đêm trước trăng rằm) trọn ngày 15 (ngày rằm) cho đến nửa đêm 15 (đêm trăng rằm) của tháng giêng Âm lịch.

Ở Việt Nam, ngày rằm Tháng Giêng là dịp dân chúng lên chùa cúng sao giải hạn, ước nguyện điều lành, tuy kinh điển nhà Phật không nói đến.

Các chùa thường tụng kinh Dược Sư và khuyên các Phật tử cùng tụng niệm và hồi hướng công đức để thế giới được an lành.

Lễ hội đêm trăng rằm hiện được nhiều nơi Việt Nam khôi phục truyền thống văn hóa cổ, tổ chức đêm Nguyên tiêu của Ngày thơ Việt Nam.

Dân gian còn truyền miệng nhau rằng Tết Thượng Nguyên bắt nguồn từ tập quán nông nghiệp của nông dân.

Trước ngày rằm tháng Giêng, người làm nông tất bật chuẩn bị cho công việc đồng áng. Đến đúng tối ngày rằm, nông dân sẽ đi ra đồng tập trung cày lá khô đốt để diệt sâu bọ.

Hiện nay đã thành nếp thường xuyên ở nhiều địa phương. Đặc biệt ở những nơi có đông cộng đồng người Hoa sinh sống như Chợ Lớn, Hội An, lễ hội trăng rằm có nhiều sinh hoạt đặc biệt.

Tại TP Hồ Chí Minh ngày và đêm rằm tháng Giêng thường được cộng đồng người Việt gốc Hoa tổ chức ở khu Chợ Lớn, Quận 5 và dân gian có câu thành ngữ "Giao thừa ra quận Nhất, Nguyên tiêu về quận Năm".

Tết Nguyên tiêu tại Trung Quốc

Ở Trung Quốc và Đài Loan, Tết Nguyên Tiêu là Tết Thượng Nguyên, hay Tết Trạng nguyên, ngày xưa là dịp nhà vua hội họp các ông Trạng để thết tiệc và mời vào vườn Thượng Uyển thăm hoa, ngắm cảnh, làm thơ.

Hội hoa đăng tại Trung Quốc.

Theo sách Trung Hoa, lễ Thượng Nguyên không phải là một ngày lễ Phật. Hiện nay, Tết Nguyên Tiêu (rằm tháng giêng, đêm rằm đầu tiên của năm mới) được coi là ngày lễ thiêng liêng nhất đầu năm mới và còn được gọi là “Lễ hội đèn hoa” hoặc “Hội hoa đăng”, có thể bắt nguồn từ tục cúng tế thời Hán Vũ Đế, với tập tục trưng đèn trên cây nêu trước cửa nhà, đốt đèn, chơi lồng đèn ngũ sắc, có thể kéo dài từ 13 đến 17 tháng giêng.

Những lồng đèn có hình thù rồng, phượng, mười hai con giáp hoặc những nhân vật cổ trong truyền thuyết, cổ tích được yêu chuộng.

Ngoài ra còn những tập tục khác như cúng tế cầu an cầu phước, ăn bánh trôi (gọi là “thang viên” – viên tròn trong nước), thi đoán hình thù trên lồng đèn, ngâm thơ.

Lễ hội đèn lồng tại Đài Loan (Trung Quốc).

Người Đài Loan còn ghi những câu ước nguyện của mình vào đèn lồng và thả bay lên trời. Nhiều người còn coi đây là mùa Valentine phương Đông, tương tự như lễ Thất Tịch.

Thơ Đường xưa đã viết: Nguyên tiêu chi dạ hoa lộng nguyệt, mùa trăng tròn lung linh sắc màu hoa đăng rực rỡ cũng là dịp Ngưu Lang Chức Nữ gặp gỡ se duyên.

Rằm tháng Giêng ở một số nước có tết theo lịch âm

Tại Hàn Quốc, rằm tháng Giêng là lễ Daeboreum (대보름),[4] người dân chơi các trò chơi truyền thống là Samulnori (쥐불 놀이) đêm trước Daeboreum.

Họ đốt cỏ khô trên rặng núi giữa cánh đồng lúa trong khi trẻ em xoay những cái lon có đục nhiều lỗ và có than lửa cháy đỏ bên trong.

Vũ công tại lễ hội Daeboreum, Hàn Quốc.

Tại nông thôn, người dân leo núi, bất chấp thời tiết lạnh, cố gắng để thành người đầu tiên nhìn thấy mặt trăng mọc, qua đó sẽ gặp may mắn cả năm hoặc một mong muốn sẽ được thành tựu.

Buổi sáng, họ thường ăn Ogokbap (오곡밥 / 五穀 밥), một loại cơm nấu bằng năm loại ngũ cốc và ăn Yaksik, một thức ăn ngọt làm từ gạo nếp.

Tại Nhật Bản, rằm tháng Giêng âm lịch là lễ 小 正月 (Koshōgatsu), ngày nay được cử hành vào ngày 15 tháng 1 dương lịch.

Các sự kiện chính của Koshōgatsu là nghi lễ và thực hành cầu nguyện cho một vụ mùa bội thu, và cháo gạo với đậu đỏ (小 豆粥 azuki gayu?) thường ăn vào buổi sáng.

Ngoài ra, những thứ trang trí năm mới được hạ xuống và tháo dỡ, và một số đền đài tổ chức các sự kiện.

Vì sao 'Cua lại vợ bầu' thắng lớn về doanh thu dịp Tết Nguyên đán 2019? Bộ phim điện ảnh “Cua lại vợ bầu” của đạo diễn trẻ Nhất Trung đang trên đà lập những kỉ lục mới về doanh thu ...

Hà Nội: Đào, quất cảnh tiền triệu bị 'hắt hủi', 'nằm' đầy đường sau Tết Nguyên đán 2019 Đường phố ngập tràn đào quất cảnh sau ngay sau dịp nghỉ Tết Nguyên đán 2019.

Hàng quán Hà Nội kín khách sau nghỉ Tết Nhiều nhóm khách rất vất vả mới tìm được một nhà hàng còn chỗ trống ở Hà Nội trong ngày đầu tiên đi làm sau ...