Sách thiếu nhi đề tài chuyển giới gây tranh cãi ở hội sách Frankfurt

Cuộc thi: Phụ nữ chuyển giới truyền cảm hứng

Những người yêu sách khi đến hội chợ Frankfurt 2017 - sự kiện xuất bản lớn nhất thế giới diễn ra từ ngày 11 đến ngày 15/10 tại Đức - sẽ bắt gặp một loạt tác phẩm viết cho độc giả nhỏ tuổi. Trong đó, nhiều đầu sách phản đối cách nhìn khuôn mẫu, thay vào đó nhắm đến nhiều vấn đề nóng bỏng về tính dục, người chuyển giới và những dòng chảy giới tính hiện đại.

Nicola Bardola - nhà văn gốc Thụy Sĩ kiêm chuyên gia ngành xuất bản - cho rằng những câu chuyện với nhân vật chính là người chuyển giới đã phá vỡ một trong "điều cấm kỵ" cuối cùng của văn học thiếu nhi. "Một số người lo lắng khi dõi theo xu hướng mới bởi loại sách kiểu này vẫn làm cho các nhà phê bình khó chịu", Bardola khẳng định.

Một trong số đầu sách ăn khách nhất gần đây là Introducing Tilly - câu chuyện về Thomas, một con gấu bông thổ lộ với bạn rằng: "Tớ luôn biết mình là một cô bé teddy chứ không phải là một cậu bé Teddy". Cuốn sách ảnh này dành cho trẻ em từ bốn tuổi trở lên, của tác giả người Australia Jessica Walton. Cô được truyền cảm hứng từ ca chuyển giới của cha mình. Bản dịch tiếng Đức năm 2016 có tựa đề Teddy Tilly được nhiều chuyên gia đánh giá là một "hiện tượng".

Bìa cuốn sách "Introducing Teddy".

Trò chuyện với AFP, Gino nói: "Chia sẻ câu chuyện về người chuyển giới với trẻ nhỏ là chìa khóa để cộng đồng này được chấp nhập".Độc giả lớn tuổi hơn sẽ tìm thấy cuốn George của Alex Gino - nhà văn Mỹ viết cho thiếu nhi. Tác phẩm đầu tay của Gino giành giải "Stonewall Book" và giải thưởng Văn học Lambda của Mỹ năm 2016 ở hạng mục Sách cho trẻ em và thiếu niên đồng tính (LGBT Children's/Young Adult). Truyện kể về một người chuyển giới 10 tuổi quyết tâm đóng vai một cô bé trong vở kịch của trường.

Cuốn sách giành được lời khen ngợi rộng rãi bởi khắc họa chân thực bức chân dung một cô bé mạnh mẽ. Tuy nhiên, nó cũng làm dấy lên nhiều cuộc tranh cãi. Một quận ở bang Kansas, Mỹ tháng trước đã quyết định không mua tác phẩm George cho các trường học trong khu vực vì coi đây là cuốn sách không phù hợp với độc giả nhỏ tuổi. Tác giả Gino, người tự miêu tả mình là một "genderqueer" - những người từ chối định nghĩa giới tính bản thân theo quy chuẩn xã hội, hoặc là người có giới tính thay đổi liên tục - đã khởi động một chiến dịch gây quỹ trên Twitter để cung cấp bản sao cuốn sách cho mọi thư viện trường học trong khu vực.

Tác giả Alex Gino và cuốn tiểu thuyết đầu tay gây tranh cãi.

Chuyên gia sách thiếu nhi Nicola Bardola cho biết những câu chuyện mang tính tiên phong này khiến các nhà phê bình "vò đầu bứt tai" và băn khoăn liệu chúng "thích hợp" hay "nguy hiểm" để giới thiệu với độc giả nhỏ tuổi. Ông cho biết xu hướng này nhắc ông nhớ về sự xáo trộn những năm 1980 khi các nhân vật đồng tính bắt đầu xuất hiện trong những cuốn sách dành cho người lớn.Ngoài hai tác phẩm gây tranh cãi trên, ở hạng mục sách cho thanh thiếu niên tại Hội chợ sách quốc tế Frankfurt, độc giả còn tìm thấy cuốn If I Was Your Girl của nhà văn Meredith Russo. Sách ghi hành trình của một thiếu nữ Mỹ ở trường học mới, cô chôn giấu bí mật trước đây cô từng là một cậu bé.

"Vấn đề tranh cãi gần như giống hệt nhau, bạn sẽ nhận ra giới phê bình văn học thời nào cũng lưỡng lự trước các đề tài chuyển giới. Tôi cho rằng chúng ta hãy có cái nhìn cởi mở, nhẹ nhàng hơn về nó. Trẻ em nên được trao cơ hội tự quyết định chúng có muốn đọc những câu chuyện này hay không", ông nói.

Nhà phê bình văn học Đức Ralf Schweikert tỏ ý hoài nghi. Ông chia sẻ với AFP: "Nếu bạn viết về cảm giác khi phải sống trong một cơ thể không phải là của mình, bạn đang đòi hỏi rất nhiều sự soi xét, suy ngẫm và tự phê từ những bạn đọc nhỏ tuổi".

Sách thiếu nhi về đề tài chuyển giới "khuấy động" không khí tại hội chợ sách. Ảnh: DPA.

Bardola cho biết những tác phẩm về vai trò giới tính thực ra luôn hiện hữu trên văn đàn nhưng các tên sách gây sốc thường có xu hướng vài năm trỗi dậy một lần tùy vào xu thế chung của thời đại. Schweikert bày tỏ: "Dĩ nhiên bạn vẫn có thể tìm được những cuốn sách dành cho bé gái kể về chú ngựa con và nàng công chúa nhỏ thuần túy. Nhưng nếu bạn muốn thoát khỏi những câu chuyện giáo điều, rập khuôn, cũng vẫn có rất nhiều tác phẩm tốt ngay lúc này".Với các "mọt sách" yêu thích đề tài giới tính, nhà phê bình cho rằng trên thị trường không thiếu tác phẩm mới phản ánh sâu sắc và mang tầm văn hóa hơn về vai trò truyền thống đặt lên vai những chàng trai và cô gái. "Ngày càng có nhiều sách dành cho độc giả nhỏ tuổi cố tình thách thức khuôn mẫu giới tính", Schweikert nói. Ông liệt kê cuốn Wild Wilma của Đức như một ví dụ điển hình về cuộc phiêu lưu của một bé gái trong vai thuyền trưởng một con tàu cướp biển.

Nhà xuất bản Scholastic - đơn vị đã phát hành cuốn George - sẽ ra mắt tiểu thuyết mới dành cho thanh thiếu niên mang tên And She Was của Jess Verdi vào năm tới. Câu chuyện kể về một thiếu niên học cách chấp nhận nhân dạng mới của cha mẹ sau khi họ chuyển giới. Giám đốc biên tập của Scholastic - David Levithan - nói: "Qua số lượng nhân vật chuyển giới hoặc giới tính không xác định trong số tác phẩm mà chúng tôi đã xuất bản, chúng ta có thể thấy giới tính trong thế giới thực đa dạng đến thế nào".