Suy thoái kinh tế - nỗi ám ảnh không xa của ASEAN

Cơ cấu nền kinh tế dần thay đổi đã khiến ASEAN tiệm cận nhiều hơn với suy thoái kinh tế. Tờ Bưu Điện ASEAN ví von mối lo trước mắt chẳng khác là bao so với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vào một thập niên trước.

ASEAN sắp "cảm nhận nỗi đau sâu sắc"

Dù ASEAN đã không rơi vào suy thoái về mặt kĩ thuật trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vừa qua, nhưng những động lực thúc đẩy khu vực này suốt 10 năm qua, như sự tăng trưởng mạnh mẽ của Trung Quốc và nhu cầu hàng hóa toàn cầu, hiện gia giảm đi ít phần, theo báo cáo của công ty tư vấn toàn cầu Bain & Co. vào tuần trước.

Trên thực tế, sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của khu vực không che chở cho nó khỏi bị tổn hại nếu các khu vực khác trên thế giới chìm vào suy thoái hoặc thậm chí là khủng hoảng. Tờ Bưu Điện ASEAN dự đoán các công ty đơn lẻ và thậm chí toàn bộ các ngành công nghiệp có thể "cảm nhận nỗi đau sâu sắc" do mấu nối giữa các khu vực, lĩnh vực hoặc giá cả hàng hóa.

Kinh tế ASEAN vừa vươn lên đã phải chịu lực đẩy của các cơn gió suy thoái toàn cầu. (Ảnh: Ivinidelpiemonte).

Trong một dấu hiệu của suy thoái kinh tế, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) tuyên bố tuần trước, rằng tăng trưởng kinh tế toàn cầu đã giảm xuống tốc độ thấp nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008, do xung đột thương mại và bất ổn chính sách gia tăng. 

Nhà kinh tế trưởng Laurence Boone của OECD cho rằng: "Nền kinh tế toàn cầu đang phải đối mặt với những cơn gió ngày càng nghiêm trọng và tăng trưởng ì ạch đang trở thành một vấn đề đáng lo ngại".

Có 8/10 quốc gia ASEAN đạt tốc độ tăng trưởng thấp hơn so với thời kì khủng hoảng tài chính toàn cầu trước đó. Điểm sáng của khu vực nằm ở 2 đại diện Việt Nam và Philippines. Điểm xuất phát thấp hơn của khu vực này là một mối lo ngại vì nó làm tăng nguy cơ các quốc gia tiến gần hơn đến suy thoái kỹ thuật, hoặc 2 quý liên tiếp bị thu hẹp kinh tế.

Chỉ có Việt Nam và Philippines vẫn giữ vững đà tăng trưởng trong thập niên qua. (Đồ họa: Tất Đạt).

Trong báo cáo Cập nhật kinh tế: Đông Nam Á được công bố vào tuần trước, Viện Kế toán công chứng ở Anh và xứ Wales (ICAEW) dự đoán rằng tăng trưởng kinh tế trên toàn khu vực dự kiến sẽ ở mức vừa phải 4,5% trong năm 2019, giảm so với mức 5,1% vào năm 2018. Nguyên nhân vẫn là do Mỹ - Trung "đánh nhau", các nền kinh tế lệ thuộc "chịu trận".

Xuất khẩu giảm, nợ chồng 

Mark Billington, Giám đốc khu vực Trung Quốc và Đông Nam Á của ICAEW lưu ý, các điều kiện bên ngoài đầy thách thức dự kiến sẽ tiếp tục ảnh hưởng nặng nề đến sự tăng trưởng chung của các nền kinh tế và dòng chảy thương mại trong khu vực.

Ngoài ra, số dư tài khoản hiện tại của ASEAN (thu nhập ròng của một quốc gia trong một khoảng thời gian) cũng đã giảm kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, khiến 5/10 quốc gia rơi vào tình trạng thâm hụt do xuất khẩu giảm. 

Là nền kinh tế lớn nhất ASEAN, thâm hụt tài khoản vãng lai của Indonesia trong quý II năm nay rơi vào khoảng 8.4 tỉ USD, bằng 3,4% GDP, cao hơn 7 tỉ USD được ghi nhận cùng kì năm ngoái.

Các nền kinh tế ASEAN hầu như đều nhỏ, dễ bị tổn thương. (Đồ họa: Tất Đạt).

Với mối liên kết thương mại và tài chính mạnh mẽ, ASEAN cũng phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu sang các nước khác - đáng chú ý nhất là Mỹ, Liên minh châu Âu (EU). 2 thị trường này vốn đang lo lắng về kịch bản Brexit không thỏa thuận và căng thẳng với Trung Quốc.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN trong 9 năm qua và trong nửa đầu năm nay. ASEAN đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ hai của Trung Quốc, chỉ sau EU, và lần đầu tiên vượt qua Mỹ kể từ năm 1997. 

Tuy nhiên, với sự tăng trưởng GDP của Trung Quốc giảm từ 12,7% (năm 2006) xuống còn 6,6% (năm 2018) theo Đơn vị Tình báo Kinh tế, việc tiếp xúc với nền kinh tế này đang khiến ASEAN có nguy cơ tuột dốc cao hơn. 

Ngoài ra, đóng góp của buôn bán hàng hóa ra nước ngoài vào GDP của khu vực đã giảm từ 23% xuống còn 18%. Với giá cả và doanh số theo xu hướng giảm, nhiều khả năng xuất khẩu sẽ không thể chống chịu được cú sốc kinh tế của suy thoái kinh tế ASEAN. 

Như báo cáo của Bain & Co. lưu ý, hình dạng của suy thoái trong khu vực có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, và nguyên nhân của suy thoái kinh tế ở các quốc gia đang là khách hàng chủ chốt của ASEAN.

Trong khi đó, nợ doanh nghiệp và hộ gia đình đã tăng đáng kể ở Đông Nam Á. Ở nhiều nước, các khoản nợ này đã tăng cao so với năm 2008, 2009 và đạt ở mức của các thị trường phát triển như Mỹ.

Trong khi các quốc gia trong khu vực sẽ có chính sách riêng để chống lại suy thoái kinh tế, một ASEAN hội nhập hơn được dự đoán sẽ là một ASEAN chuẩn bị tốt hơn để "vượt vũ môn" và tựa vào nhau để cùng tăng trưởng thương mại và đầu tư.