Về đất Kinh Bắc vào tháng 9, ghe ngang qua làng Đình Bảng chắc chắn du khách sẽ có một ấn tượng vô cùng đặc biệt, đó chính là mùi thơm của gạo nếp, đỗ xanh của những chiếc bánh mới ra lò vương vấn khắp các con đường.
Tương truyền loại bánh này đã tồn tại cả nghìn năm, bắt đầu từ thời nhà Lý, một lần trong lúc vua Lý Anh Tông nơi phương xa bận rộn chiến sự, người vợ ở nhà đã làm món bánh này gửi đến ông, sau đó nhà vua đã đặt cho chiếc bánh này cái tên bánh xu xê, sau này người dân gọi nó là bánh phu thê.
Còn có rất nhiều tích truyện về loại bánh này, nhưng nó cũng chỉ mang một ý nghĩa duy nhất đó chính là sự chung thủy trong tình cảm vợ chồng, sự ôm ấp, chở che, ngọt ngào của tình nghĩa phu thê. Ngoài ra chiếc bánh còn mang nhiều ý nghĩa khác như sự hòa hợp giữa trời và đất, giữa người với người, giữa vợ với chồng.
Người làm bánh trong làng nghề Đình Bảng cho biết, muốn bánh ngon thì từ khâu chọn nguyên liệu phải thật tỉ mỉ và cẩn thận: gạo nếp, đậu xanh, lá chuối, quả dành dành...phải là những thứ tươi ngon nhất.
Gạo nếp được chọn là loại nếp cái hoa vàng, dùng cối giã nhuyễn để lấy tinh bột, đem phơi hoặc sấy khô để tầm tuần rồi mới đem đi làm bánh, bột phải làm kĩ thì bánh mới trong. Để có được lớp vỏ vàng ươm, bắt mắt người ta dùng hạt dành dành phơi khô ngâm với nước sôi rồi lấy nước đó trộn bột cùng với đu đủ sợi.
Nhân bánh không đơn thuần chỉ là đậu xanh mà còn có dừa sợi, hai nguyên liệu hòa quyện cùng với nhau khi ăn sẽ có cảm giác sần sật vui miệng mà không ngán. Khi thưởng thức bánh phu thê người ta còn cảm nhận được hạt sen béo bùi, hạt sen được người làm bánh đặt vào 4 góc, khi ăn cắt bánh làm tư thì hạt sen sẽ nằm trọn trong miếng bánh.
Nhìn chiếc bánh tuy đơn giản nhưng lại rất cầu kì trong khâu chế biến. Người làm bánh phải dàn mỏng bột vào khuôn, đặt nhân vào một đầu rồi đắp phần còn lại lên. Bánh được gói bằng hai lớp lá, bên trong lá chuối được phết một lớp mỡ để bánh không bị dính, bên ngoài được bao bọc bằng lá dong đã tước bớt cạnh để bánh được mềm mại.
Sau khi đã gói bánh xong, người ta sẽ bỏ vào luộc cho chín rồi được lấy ra buộc thành cặp. Bánh phu thê Đình Bảng không buộc bằng lạt hay dây ni lông mà buộc bằng sợi chỉ đỏ, tượng trưng cho sợi tơ hồng gắn kết tình cảm lứa đôi.
Một chiếc bánh chuẩn vị là khi ăn lớp vỏ ngoài màu vàng trong có thể nhìn thấy nhân bánh. Cắn một miếng sẽ cảm thấy ngay sự dẻo dai, ngọt nhẹ của nếp, nhân bên trong tỏa hương thơm ngào ngạt trong khuôn miệng, đủ vị ngọt thanh, béo bùi kết hợp tạo thành một nét đặc trưng không đâu bắt chước được.
Bánh bảo quản ở nhiệt độ thường được khoảng 3 ngày, muốn bảo quản lâu hơn thì chỉ cần bỏ vào ngăn mát tủ lạnh.
Dưới đây là một số địa chỉ mà du khách có thể tìm mua và thưởng thức bánh phu thê khi đến Bắc Ninh:
Bánh phu thê bà Liễn: Số 31 Ngõ 122 - Láng, khu phố Hạ, Từ Sơn, Bắc Ninh
Bánh phu thê Minh Thu: Số 6, Phố Thượng, Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh.
Dọc lối vào thăm đền Đô, phường Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh