NSND Nguyễn Thước và những trăn trở về phim tài liệu Việt

NSND Nguyễn Thước và đạo diễn Tạ Quỳnh Tư (áo đỏ) trong talkshow "Câu chuyện văn hóa " với chủ đề "Bước chuyển mình của phim tài liệu Việt".

Sau dư âm từ hai bộ phim tài liệu “Chuyện ngày hôm qua” và “Hai đứa trẻ” đã gây sốt mạng xã hội và được khán giả chú ý, quan tâm. Chương trình Câu chuyện văn hóa đã có dịp trò chuyện với đạo diễn – NSND Nguyễn Thước với chủ đề “Bước chuyển mình của phim tài liệu Việt”, nhà làm phim tài liệu gạo cội đã có những chia sẻ thấu đáo và những trăn trở về những vấn đề đang tồn đọng ở thể loại phim này khi tiếp cận khán giả.

-Thưa đạo diễn - NSDND Nguyễn Thước, xưa nay phim tài liệu luôn được hiểu là dòng phim thể loại phim khai thác mọi khía cạnh trong đời sống ở góc độ chân thực và tự nhiên nhất. Với tư cách là một nhà làm phim gạo cội ở dòng phim này, xin ông cho biết vì sao dòng phim tài liệu lại trở nên khó tiếp cận khán giả trong khi đây là dòng phim phản ánh đời sống rất chân thực?

- NSND Nguyễn Thước: Có thể nói, cuộc sống hiện đại đã thay đổi rất nhiều thói quen của công chúng. Trước kia, có những thời kì phim tài liệu đã gắn liền với đời sống văn hóa, khi đó đời sống tinh thần của công chúng còn thiếu thốn và truyền hình còn sơ khai nên phim tài liệu có chỗ đứng trong lòng khán giả. Thời kì đó, phim tài liệu phản ánh chân thực đời sống của nhân dân, ai cũng thấy mình ở trong đó nên phim tài liệu được hâm mộ không kém các dòng phim khác. Bây giờ thì khác, chúng ta bật ti vi lên là có rất nhiều kênh và chương trình khác nhau để chúng ta lựa chọn, sau đó khán giả cần những chương trình giải trí nên thị phần khán giả xem phim tài liệu ngày càng ít đi.

Bên cạnh đó, vấn đề về dân trí cũng đáng bàn. Tại sao ở nước ngoài nhu cầu phim tài liệu vẫn rất lớn, vẫn có những phân khúc khán giả ở đủ lứa tuổi xem dòng phim này, tôi cho rằng đó là vấn đề về dân trí. Phim tài liệu ở Việt Nam hiện gặp nhiều vấn đề, một trong những vấn đề đó là sự truyền thông cho phim tài liệu ở Việt Nam là không có, manh nha có vài phim gần đây được truyền thông nhắc tên là “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng”, “Chuyện ngày hôm qua”, “Lửa Thiện Nhân” và “Hai đứa trẻ” là được truyền thông nhắc đến. Ngoài ra còn nhiều vấn đề khác cần bàn luận thêm để lí giải cho vấn đề trên.

- Ở thời đạo diễn Nguyễn Thước, những bộ phim như “Hà nội trong mắt ai”, “Trở lại Ngư Thủy”, “Chuyện tử tế” là những bộ phim được khán giả ùn ùn kéo nhau đi xem. Là người vẫn tiếp tục theo đuổi đam mê với nghề, ông đã chứng kiến bao nhiêu lần khán giả ùn ùn ra rạp xem phim tài liệu từ thời của ông cho đến phim “Chuyện ngày hôm qua” mới ra rạp thời gian gần đây?

Phim “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng”, phim “Lửa Thiện Nhân”… tôi nhớ lượng khán giả xem vẫn rất lớn. Từ trước nay thì khán giả ra rạp vì phim tài liệu vẫn rất ít. “Chuyện ngày hôm qua” là một bộ phim tốt bởi tư liệu nhiều và chất liệu phim tốt, xem hấp dẫn, phim phát hành được bởi ăn theo bởi sự nổi tiếng của ca sĩ Trần Lập và ban nhạc Bức Tường. Đó là một tín hiệu tốt cho thấy người làm phim tài liệu đã chú ý đến sự quan tâm của khán giả để đánh trúng thị hiếu, nhưng làm thế nào để không phải ăn theo mà tự lực cánh sinh ra rạp bởi những chủ đề mang hơi thở cuộc sống thì cũng là một vấn đề khó, đòi hỏi những người làm phim tài liệu sẽ phải nỗ lực nhiều hơn nữa.

Đạo diễn Nguyễn Thước đang chỉ đạo một cảnh quay.

- Có khi nào ông cảm thấy buồn và nản khi quyết định theo đuổi thể loại này không?

Nhiều lúc cũng buồn! Ví dụ như đi làm việc với đạo diễn phim truyện thì người hâm mộ lao ra xin chữ kí, chụp ảnh với đạo diễn ấy, lắm lúc cũng tủi chứ (Cười). Thế nhưng cuộc đời này nếu được làm lại tôi vẫn chọn làm phim tài liệu,tôi yêu con đường này và sự thật đã chứng minh là tôi thành công ở con đường tôi chọn.

Tôi nhớ khi đi làm phim tài liệu “Xẩm” với đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, anh Chuyên có nói với tôi: “Anh Thước ạ, làm phim tài liệu khó thật. Em cảm giác như mình đang thả một con ngựa ra đuổi theo nó, chưa biết bao giờ mới túm được nó”, tôi đã nói với Chuyên rằng: “Em cứ bình tĩnh Chuyên ạ, em đã có một cảm giác rất chính xác về phim tài liệu, nhưng khi em đã nắm được đuôi của nó thì em sẽ thấy làm phim tài liệu rất thú vị. Và khi chúng ta năm được đuôi ngựa tức là ta đã nhìn thấy đích rồi đó!”. Nói chuyện đó để thấy sự khó khăn của những người dành tình yêu cho dòng phim này.

-Theo ông thì yếu tố nào để có thể trở thành một đạo diễn phim tài liệu thành công?

Tài năng và lòng yêu nghề, phim tài liệu còn có cái khó nữa là vốn sống. Ở Việt Nam thì học xong cấp 3 đã có thể học đạo diễn được ngay nhưng ở nước ngoài, nếu muốn học đạo diễn thì bắt buộc phải có 1 bằng đại học khác, tôi cho rằng điều đó là đúng đắn. Bằng chứng là lớp tại chức chúng tôi đào tạo toàn là những người đã làm nghề thì chất lượng phim họ làm rất tốt, nếu vốn sống của người làm phim tốt thì chỉ còn 2 yếu tố quyết định phía trên thôi.

NSND Nguyễn Thước: 'Làm phim tài liệu như thả một con ngựa ra và đuổi theo nó!'

- Vậy theo ông, việc đào tạo các nhà làm phim tài liệu ở độ tuổi bao nhiêu là hợp lí?

Nếu học quay phim thì học càng sớm càng tốt, nếu là đạo diễn thì nên học thêm 1 trường trước khi quyết định học đạo diễn. Với dòng phim tài liệu thì quay phim lên làm đạo diễn thường rất thành công, theo yếu tố nghề nghiệp thì những người quay phim quan hệ với đạo diễn phim tài liệu rất khác với thể loại phim khác, người quay phim tài liệu phải hiểu hết ý đồ với đạo diễn và làm việc độc lập, có thể phải tác nghiệp một mình mà không thấy đạo diễn đâu cả. Ở quay phim tài liệu thì quay phim phải có tố chất đạo diễn thì mới ăn ý với đạo diễn được. Đạo diễn phim tài liệu cần tuổi đời, tuổi nghề và vốn sống dày dặn.

-Có công thức nào cho một bộ phim tài liệu thành công không, thưa đạo diễn?

Làm phim tài liệu muốn thành công phải phụ thuộc rất nhiều vào bản lĩnh, tài năng, vốn sống,trình độ của người làm phim.

- Tại sao dòng phim tài liệu lại khó tiếp cận được người xem, ngoài vấn đề về dân trí?

Phim tài liệu thuộc thể loại chính luận, các đề tài thường phản ánh đời sống chân thực, sự thật là chân lí của phim tài liệu. Vì đề tài phim trải rộng và khá khô khan, nên hướng tiếp cận khán giả hơn biên độ rộng sẽ hơi khó khăn. Nhưng không phải là không có cách, trong tương lai sẽ có rất nhiều cách khác nhau để phim tiếp cận khán giả, không cứ phải ra rạp hay lên truyền hình, mạng xã hội là một ví dụ, phim “Hai đứa trẻ” đã làm rất tốt cách tiếp cận này.

- Hiệu ứng từ “Hai đứa trẻ” hay “Chuyện ngày hôm qua” và cả những bộ phim thời kì trước như “Trở lại Ngư Thủy” đều mang lại những thay đổi cho số phận nhân vật, và thậm chí là một diện mạo mơ hồ về bước chuyển mình của phim tài liệu, theo ông yếu tố cần và đủ để phim tài liệu có thể bứt phá và làm lên diện mạo mới phụ thuộc vào điều gì?

Tài năng và lòng yêu nghề của người làm phim, sự phát triển về dân trí, sự quan tâm của bộ ban ngành về thể loại phim này cần nhiều hơn nữa, chú trọng đến việc quảng bá truyền thông để phim tiếp cận với khán giả rộng hơn và không được quên thiên chức của phim tài liệu là tôn trọng sự thật.

-Xin cảm ơn đạo diễn – NSND Nguyễn Thước đã chia sẻ!

Cùng xem đạo diễn - NSND Nguyễn Thước và đạo diễn Tạ Quỳnh Tư chia sẻ xung quanh các vấn đề về phim tài liệu trong chủ đề: "Bước chuyển mình của phim tài liệu Việt":

Hiệu ứng bất ngờ từ những bộ phim tài liệu Ai cũng nghĩ phim tài liệu xưa nay vốn không phải là một dòng phim được khán giả quan tâm, yêu thích. Chính vì thế ...

NSND Nguyễn Thước: 'Tiếc Hanoi Cinematheque là tiếc nuối hoài niệm!' Xung quanh những quan điểm trái chiều về bảo tồn hay phá dỡ rạp chiếu phim Hanoi Cinematheque, đạo diễn kì cựu của dòng phim ...