Phận 'long đong' của đường sắt đô thị Yên Viên - Ngọc Hồi: Không bố trí vốn đầu tư công giai đoạn 2021 - 2025, chờ đổi chủ đầu tư

Không bố trí vốn đầu tư công, chờ đổi chủ đầu tư

Dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến số 1, Yên Viên - Ngọc Hồi, giai đoạn 1 (Đường sắt đô thị Yên Viên - Ngọc Hồi) có quy mô của dự án là xây dựng tuyến đường sắt đô thị sử dụng chung giữa đường sắt quốc gia và đường sắt đô thị với quy mô đường đôi, khổ 1.435 mm.

Về nội dung đầu tư chính/các hạng mục đầu tư chính, Bộ GTVT - chủ đầu tư hiện tại của dự án cho biết, giai đoạn lập dự án đầu tư gồm: Xây dựng khu tổ hợp Ngọc Hồi quy mô khoảng 95 ha để di chuyển về đây các đơn vị của ngành đường sắt tại ga Hà Nội, ga Giáp Bát và là đầu mối phía Nam của đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị.

Xây dựng đoạn cầu cạn từ ga Giáp Bát đến ga Gia Lâm với chiều dài 11,5 km và cầu đường sắt vượt sông Hồng; mua sắm, lắp đặt trang thiết bị đồng bộ cho dự án (hệ thống điện, thông tin tín hiệu, đầu máy toa xe điện...).

Giai đoạn thiết kế kỹ thuật gồm: Xây dựng khu tổ hợp Ngọc Hồi với quy mô khoảng 171 ha với mục tiêu đảm bảo hoàn trả chức năng của ga Hà Nội và ga Giáp Bát (phần đất để xây dựng các khu chức năng trong tổ hợp là 110,4 ha.

Xây dựng đoạn tuyến cầu cạn từ ga Giáp Bát đến ga Gia Lâm với chiều dài 11,5 km và cầu đường sắt vượt sông Hồng; Mua sắm, lắp đặt trang thiết bị đồng bộ cho dự án (hệ thống điện, thông tin tín hiệu, đầu máy toa xe điện...).

Giai đoạn điều chỉnh dự án gồm: Tập trung xây dựng khu tổ hợp Ngọc Hồi trên diện tích khoảng 151,8 ha/171 ha quy hoạch với mục tiêu trước mắt đảm bảo hoàn trả chức năng của ga Hà Nội và ga Giáp Bát.

Theo tìm hiểu, đường sắt đô thị Yên Viên - Ngọc Hồi là tuyến đường sắt đô thị xuyên tâm thành phố Hà Nội được Thủ tướng Chính phủ thông qua chủ trương đầu tư từ năm 2004.

Tuy nhiên, Bộ GTVT cho biết do dự án có quy mô lớn, kỹ thuật - công nghệ mới, quá trình triển khai đã gặp phải nhiều khó khăn, vướng mắc như: Vị trí, phương án kiến trúc cầu đường sắt mới vượt sông Hồng; điều chỉnh hướng tuyến đoạn Gia Lâm đến ga Nam Long Biên để phù hợp với vị trí cầu mới; vướng mắc trong công tác GPMB, di dời hạ tầng kỹ thuật, vướng mắc về cơ chế tài chính,….

Bên cạnh đó, đây là dự án đường sắt đô thị trên địa bàn thành phố Hà Nội và còn có ý kiến đề nghị làm rõ cơ quan chủ quản đầu tư là Bộ GTVT hay UBND TP Hà Nội nhằm bảo đảm phù hợp với quy định của Luật Đường sắt; làm rõ cơ chế tài chính của dự án (nhất là cơ quan vay lại) để hạn chế các vướng mắc theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý nợ công; làm rõ khả năng giải ngân của Hiệp định vay; xem xét điều chỉnh công năng các ga đường sắt trong khu đầu mối thành phố Hà Nội…

Với các vướng mắc nêu trên, Thủ tướng Chính phủ đã thống nhất không gia hạn Hiệp định vay VN12-P4; đồng thời chỉ đạo Bộ GTVT phối hợp với UBND TP Hà Nội nghiên cứu, thống nhất về quy hoạch mạng lưới đường sắt, quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành trong lĩnh vực đường sắt qua địa bàn thành phố Hà Nội (trong đó có tuyến đường sắt Yên Viên - Ngọc Hồi), trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định .

Hiện nay, theo kết quả lập quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã đề xuất đường sắt quốc gia sẽ không đi vào khu vực trung tâm thành phố Hà Nội, phía Nam sẽ dừng tại Ngọc Hồi, phía Bắc dừng tại Yên Viên và tuyến đường sắt đô thị số 1 (Ngọc Hồi - Yên Viên) chỉ đáp ứng công năng đường sắt đô thị. Nội dung quy hoạch nêu trên đã được Hội đồng thẩm định quy hoạch thông qua và đang trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định .

Sau khi quy hoạch được duyệt, Thủ tướng Chính phủ sẽ chỉ đạo Bộ GTVT bàn giao dự án dự án này cho UBND TP Hà Nội để tiếp tục triển khai đảm bảo tính đồng bộ với các tuyến đường sắt đô thị khác, tạo thuận lợi trong việc điều hành, kết nối với hệ thống giao thông trên địa bàn thành phố và phù hợp với quy định của Luật Đường sắt, Luật Ngân sách, Luật Quản lý nợ công.

Đáng chú ý, hiện nay, kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 không bố trí vốn cho dự án do còn có các ý kiến về kế hoạch thực hiện và thủ tục điều chỉnh dự án.

Khu vực Tổ hợp Ngọc Hồi bị tái chiếm mặt bằng và khu vực dân cư chưa giải tỏa. Ảnh chụp tháng 11/2021. (Ảnh: Hạ Vũ).

Tổ hợp ga Ngọc Hồi GPMB từ 2009, hiện ra sao?

Đến tháng 10/2021, Bộ GTVT cho biết, công tác giải phóng mặt bằng được thực hiện từ năm 2009, đến nay đã giải phóng được 130 ha đất tại khu Tổ hợp Ngọc Hồi với tổng giá trị giải ngân 1.097 tỷ đồng; đã hoàn thành xây dựng khu tái định cư tại xã Liên Ninh năm 2013.

Ngoài ra, thiết kế kỹ thuật khu Tổ hợp Ngọc Hồi đã được Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (chủ đầu tư trước đây) ký Hợp đồng với Liên danh tư vấn JKT để triển khai từ năm 2009.

Tuy nhiên, sau vụ việc liên quan đến tư vấn JTC của phía Nhật Bản năm 2014, Hợp đồng với JKT được chấm dứt vào ngày 22/5/2017, do hồ sơ thiết kế kỹ thuật của tư vấn JKT chưa được cấp thẩm quyền phê duyệt nên chưa đủ cơ sở đánh giá mức độ hoàn thành của tư vấn.

Đến nay, Hợp đồng thực hiện thiết kế kỹ thuật của tư vấn chưa được thanh lý, quyết toán nên chưa có cơ sở mời thầu, tiếp tục hoàn thiện thiết kế kỹ thuật của khu tổ hợp Ngọc Hồi.

Về vấn đề GPMB khu Tổ hợp Ngọc Hồi, theo ghi nhận của chúng tôi vào đầu tháng 11/2021, khu vực này vẫn đang bị tái chiếm mặt bằng. Cụ thể là khu vực bên cạnh Khu công nghiệp Ngọc Hồi.

Khu vực này hiện đang là các bến bãi tập kết phương tiện, hàng hóa, nhà tạm, nhà xưởng...

Ngoài ra, theo bản đồ kế hoạch sử dụng đất TP Hà Nội năm 2020, khu vực Tổ hợp Ngọc Hồi sẽ thu hồi đất ở địa bàn xã Liên Ninh nhưng hiện vẫn chưa thu hồi.

Bên cạnh đó, theo Nghị quyết số 21 về việc thông qua danh mục các công trình, dự án thu hồi đất năm 2021 được HĐND TP Hà Nội phê duyệt, huyện Thanh Trì có 90 dự án với tổng diện tích 491,89 ha, trong đó, dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị Hà Nội (tuyến số 1) giai đoạn 1 (khu tổ hợp ga Ngọc Hồi) thu hồi 171 ha, xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư tại xã Ngọc Hồi phục vụ GPMB dự án tuyến số 1, thu hồi 4,6 ha.

Đáng chú ý, hai dự án nêu trên đều là các dự án chuyển tiếp từ năm 2020 sang năm 2021.