Những yêu cầu bắt buộc khi xuất khẩu rau quả và trái cây chế biến sang thị trường EU

Theo Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển, nhà xuất khẩu cần theo dõi các yêu cầu của thị trường EU thường xuyên, chỉ riêng năm 2019 đã có sự thay đổi đối với dư lượng gần 80 loại thuốc bảo vệ thực vật khác nhau.

Ngoài thủ tục hải quan, hầu hết yêu cầu bắt buộc liên quan đến nhập khẩu rau quả đã qua chế biến (và thực phẩm nói chung) vào EU đều liên quan đến an toàn thực phẩm. 

Luật Thực phẩm chung qui định khung pháp lí về an toàn thực phẩm ở châu  và việc thành lập Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA). EFSA chịu trách nhiệm phát triển Luật An toàn thực phẩm cụ thể và tạo ra khuôn khổ cho các biện pháp kiểm soát thực phẩm chính thức.

Luật này dựa trên cách tiếp cận “từ trang trại đến bàn ăn”. Điều này có nghĩa là tất cả thực phẩm phải được truy xuất nguồn gốc trong toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm cả các nhà xuất khẩu từ những nước đang phát triển. 

Để đạt được điều này, nhà điều hành kinh doanh thực phẩm cần phải triển khai hệ thống Phân tích mối nguy của các điểm kiểm soát tới hạn (HACCP) trong hoạt động hàng ngày của họ.

Những yêu cầu an toàn thực phẩm quan trọng nhất

Kiểm soát biên giới chính thức đối với thực phẩm nhập khẩu vào EU

Nếu một quốc gia cụ thể không tuân thủ Luật Thực phẩm châu Âu nhiều lần có thể dẫn đến các điều kiện nhập khẩu khắt khe hơn hoặc thậm chí đình chỉ nhập khẩu từ quốc gia đó.

Những điều kiện nghiêm ngặt hơn thường bao gồm giấy chứng nhận sức khỏe và báo cáo kiểm tra phân tích cho một tỉ lệ phần trăm nhất định của lô hàng từ các quốc gia cụ thể. 

Các sản phẩm từ những quốc gia có biểu hiện không tuân thủ nhiều lần sẽ được đưa vào danh sách trong Phụ lục của Qui định về việc tăng mức độ kiểm soát chính thức đối với hàng nhập khẩu.

Tuy nhiên, chỉ một số lượng nhỏ các sản phẩm được nhập khẩu và tiếp thị ở châu Âu phải chịu sự kiểm soát chính thức (vật lí), vì trách nhiệm đầu tiên về sự an toàn thực phẩm thuộc về các nhà nhập khẩu.

Do đó, các nhà nhập khẩu sẽ tiến hành hoạt động kiểm tra cần thiết để đảm bảo một sản phẩm là an toàn, và cũng có thể yêu cầu chứng nhận, bằng chứng khác về chất lượng và an toàn.

Ngoài kiểm soát biên giới, kiểm soát thực phẩm chính thức bao gồm kiểm tra thường xuyên có thể được thực hiện ở tất cả khâu từ nhập khẩu đến bán lẻ. 

Trường hợp không tuân thủ Luật Thực phẩm của châu Âu, các trường hợp riêng lẻ được báo cáo thông qua Hệ thống Cảnh báo nhanh về thực phẩm (RASFF), hệ thống này có thể truy cập miễn phí cho công chúng.

Trong năm 2018, RASFF đã báo cáo 3.699 trường hợp không tuân thủ được phát hiện qua các cuộc thanh tra chính thức, trong đó 1.404 trường hợp từ chối tại biên giới. Tuy nhiên, người ta ước tính rằng con số không tuân thủ lớn hơn nhiều, vì kết quả của nhiều hoạt động kiểm soát do các công ty tư nhân thực hiện không được RASFF ghi nhận.

Kiểm soát chất gây ô nhiễm

Chất gây ô nhiễm thực phẩm là những chất không mong muốn và có hại trong thực phẩm có thể gây bệnh cho người tiêu dùng. 

Những chất này có thể có trong thực phẩm phát sinh trong các giai đoạn sản xuất, đóng gói, vận chuyển hoặc bảo quản khác nhau hoặc chúng có thể đến từ môi trường bên ngoài.

EU đã thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt và rộng rãi để giảm thiểu chất gây ô nhiễm trong thực phẩm. Qui định của Ủy ban châu Âu đặt ra mức tối đa đối với một số chất gây ô nhiễm trong thực phẩm. Qui định này thường xuyên được cập nhật và ngoài các giới hạn đặt ra cho thực phẩm nói chung, còn có một số giới hạn ô nhiễm cụ thể đối với những sản phẩm cụ thể.

Các yêu cầu phổ biến nhất liên quan đến chất gây ô nhiễm trong trái cây và rau chế biến liên quan đến chất gây ô nhiễm vi sinh, độc tố nấm mốc và dư lượng thuốc trừ sâu.

Giảm nguy cơ ô nhiễm vi sinh

Các lí do chính của việc từ chối tại biên giới đối với trái cây và rau quả chế biến nhập khẩu liên quan đến ô nhiễm vi sinh. Các loại ô nhiễm vi sinh phổ biến nhất trong trái cây và rau quả chế biến là Salmonella, Escherichia Coli, Listeria và các loại virus như Norovirus và virus viêm gan A.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính Norovirus là nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh do thực phẩm ở châu Âu với gần 15 triệu ca mỗi năm, khiến hơn 400 ca tử vong. Ngoài ra, có 100 nghìn trường hợp nhiễm viêm gan A ở khu vực châu Âu mỗi năm, khiến 200 người tử vong.

Trong lĩnh vực chế biến rau quả, nguồn ô nhiễm có thể là nước bẩn được sử dụng để tưới tiêu hoặc để làm sạch và hoạt động chế biến. 

Bên cạnh đó, tay bẩn và xử lí bị nhiễm trùng có thể truyền vi khuẩn hoặc virus sang sản phẩm. Thậm chí có trường hợp nguồn lây nhiễm là một phương tiện vận chuyển trái cây đã được sử dụng để vận chuyển động vật.

Kiểm soát độc tố nấm mốc

Mycotoxin là những chất độc hại do nấm sinh ra thường được gọi là nấm mốc. Các chất độc này rất ổn định và có thể tồn tại trong các quá trình khắc nghiệt như xử lí nhiệt. Các loại độc tố nấm mốc phổ biến nhất trong lĩnh vực rau quả chế biến là Aflatoxin, Ochratoxin A, và Patulin.

Aflatoxin là loại độc tố nấm mốc phổ biến nhất được tìm thấy trong các loại hạt ăn được, đặc biệt là trong quả lạc, quả hồ trăn và quả phỉ. Chúng cũng thường được tìm thấy trong quả sung khô. Các giới hạn đã được thiết lập đối với Aflatoxin trong hầu hết loại hạt ăn được và trái cây khô.

Ochratoxin A là một loại độc tố nấm mốc phổ biến nhất trong trái cây sấy khô, đặc biệt là nho, nhưng cũng có trong nước ép nho. Ochratoxin A không dễ ngăn ngừa vì sự xuất hiện của nó liên quan đến điều kiện khí hậu.

Patulin đặc biệt liên quan đến nhiều loại trái cây và rau quả bị mốc. Đặc biệt là táo thối và sung. Đối với các loại nước trái cây khác nhau, áp dụng giới hạn từ 10 đến 50 μg/kg. Tuy nhiên, Patulin không phải là lí do phổ biến cho việc từ chối ở biên giới, có thể là do bản thân ngành công nghiệp đang giám sát đầy đủ.

Việc kiểm soát độc tố nấm mốc đạt được tốt nhất bằng các thực hành tốt sau thu hoạch, chẳng hạn như thu hoạch kịp thời hoặc phơi khô một cách thích hợp sau khi thu hoạch. 

Điều kiện độ ẩm và nhiệt độ thích hợp trong quá trình bảo quản và vận chuyển, đồng thời phát hiện và loại bỏ kịp thời nguyên liệu bị ô nhiễm khỏi chuỗi cung ứng thực phẩm cũng là các biện pháp kiểm soát quan trọng.

Ví dụ, phân loại màu sắc thường được sử dụng để loại bỏ hạt bị mốc khỏi các lô hàng số lượng lớn.

Giới hạn về lượng kim loại nặng

Kim loại nặng có thể tồn tại dưới dạng dư lượng trong thực phẩm do sự hiện diện của chúng trong môi trường, do kết quả của các hoạt động của con người như nông nghiệp, công nghiệp hoặc khói xe, hoặc do ô nhiễm trong quá trình chế biến và bảo quản thực phẩm.

Qui định của EU về chất gây ô nhiễm thực phẩm đặt ra các hạn chế đối với chì (trái cây, nước ép trái cây, các loại rau), Cadmium (trái cây và rau), thủy ngân (thực phẩm bổ sung) và thiếc (thực phẩm và đồ uống đóng hộp).

Đối với rau quả đã qua chế biến, lượng chì hoặc Cadimi cao có thể được tìm thấy trong rau quả đông lạnh, cũng như các màu được sử dụng trên vật liệu đóng gói bằng thủy tinh.

Nồng độ thiếc cao hơn từng được tìm thấy trong trái cây và rau đóng hộp do sự hòa tan của lớp phủ thiếc hoặc hộp thiếc.

Tuy nhiên, vì đồ hộp thiếc hiện nay thường có một lớp phủ khác bên trong, nên không có nhiều cảnh báo gần đây về thiếc được tìm thấy trong các sản phẩm đồ hộp.

Một số chất gây ô nhiễm khác phải được kiểm soát trong trái cây và rau quả chế biến

Có một số chất gây ô nhiễm khác thường được kiểm soát thông qua các xét nghiệm vật lí và phòng thí nghiệm, bao gồm:

Các vấn đề ngoài nước

Nhiễm bẩn bởi vật lạ như các bộ phận kim loại (ví dụ từ máy móc và dụng cụ nông nghiệp), côn trùng chết và các hạt thủy tinh hoặc nhựa là mối đe dọa khi qui trình an toàn thực phẩm không được tuân thủ cẩn thận.

Khuyến cáo sử dụng máy dò quang học, kim loại và máy dò tương tự để ngăn ngừa loại nhiễm bẩn này. Tuy nhiên, phân loại vật lí và kiểm soát bằng mắt luôn được khuyến khích, ngay cả khi đã lắp đặt máy dò.

Chiếu xạ

Chiếu xạ là một cách để chống lại sự ô nhiễm vi sinh nhưng việc sử dụng nó bị giới hạn bởi luật của EU đối với trái cây và rau đã chế biến và các loại hạt ăn được.

Luật Bảo vệ bức xạ của châu Âu và Luật Ô nhiễm phóng xạ qui định mức ô nhiễm phóng xạ tối đa cho phép trong thực phẩm. Những thử nghiệm chiếu xạ thường được người tiêu dùng châu Âu yêu cầu đối với nhiều sản phẩm thực phẩm.

Đối với một số sản phẩm, chẳng hạn như nấm khô thu hái trong tự nhiên, việc kiểm soát này thậm chí còn thường xuyên hơn.

Nấm thu hái trong tự nhiên dễ dàng hấp thụ bức xạ, vì vậy người mua ở châu Âu thường xuyên yêu cầu kiểm tra độ nhiễm phóng xạ đối với nấm nhập khẩu.

Este glycidyl

Các sản phẩm gốc Glycerol là chất gây ô nhiễm được tìm thấy trong dầu thực vật và với số lượng nhỏ hơn trong một số thực phẩm chế biến, chẳng hạn như chế phẩm sấy khô cho súp, sản phẩm ngũ cốc ăn sáng, đồ ăn nhẹ và sản phẩm khoai tây.

Vào năm 2018, EU đã công bố mức tối đa mới đối với Glycidyl este trong thực phẩm cho mục đích y tế đặc biệt và dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Hydrocacbon thơm đa vòng

Một vấn đề cụ thể liên quan đến sản xuất chuối chiên là sự xuất hiện của Benzo (a) pyrene và Hydrocacbon thơm đa vòng (PAH). Những hợp chất hữu cơ độc hại đó có thể được hình thành trong quá trình chiên các lát chuối trong dầu dừa.

Qui định về chất gây ô nhiễm của châu Âu đã sửa đổi mức tối đa của hydrocacbon thơm đa vòng đặc biệt cho chuối bào kể từ năm 2015.

Độc tố thực vật cụ thể

Sự hiện diện của các chất Ancaloit tropan được kiểm soát đối với hạt mơ nguyên hạt, xay, nứt, cắt nhỏ chưa qua chế biến được đưa ra thị trường cho người tiêu dùng cuối cùng. 

Hạt mơ sống có chứa chất Amygdalin tự nhiên – một Glycoside cyanogenic dẫn đến giải phóng Xyanua trong quá trình tiêu hóa hạt trong ruột người.

Hạt mơ thô, chưa qua chế biến, cả loại đắng và ngọt, không được bán cho người trừ khi mức Xyanua tuân theo ML là 20 mg/kg được qui định trong luật.

Nitrat

Mức Nitrat được kiểm soát trong rau bina đông lạnh.

Yêu cầu thành phần sản phẩm

Người mua và các cơ quan chức năng châu Âu có thể từ chối sản phẩm nếu chúng có những thành phần phụ gia không được công bố, trái phép hoặc quá mức. Có luật cụ thể cho chất phụ gia (như chất bảo quản, màu, chất làm đặc), hương liệu và Enzym liệt kê những chất và số E nào được phép sử dụng.

Các chất phụ gia được phép được liệt kê trong Phụ lục II của Qui định về Phụ gia thực phẩm. Việc sử dụng phụ gia được phép được liệt kê tùy theo loại thực phẩm mà chúng có thể được thêm vào. 

Những phụ lục khác của qui định liệt kê các Enzym, hương liệu và chất tạo màu thực phẩm. Lưu ý rằng Pectin có nguồn gốc từ táo, trái cây họ cam quýt hoặc quả mộc qua (được sử dụng trong sản xuất mứt và mứt cam) không được coi là phụ gia thực phẩm.

Vitamin và khoáng chất có thể được thêm vào nước hoa quả và mật hoa quả. Mức tối đa vẫn chưa được thiết lập, nhưng Ủy ban châu Âu đang làm việc trên một đề xuất cho những mức đó.

Luật sản phẩm cụ thể về thành phần áp dụng cho nước ép trái cây và mứt trái cây, thạch, mứt cam và hạt dẻ ngọt. Các chỉ thị chỉ ra những nguyên liệu thô và phụ gia nào có thể được sử dụng. Trong lĩnh vực rau quả chế biến, các vấn đề thường xảy ra do không khai báo hoặc sử dụng quá nhiều chất bảo quản.

Bao bì an toàn và ghi nhãn thông tin

Bao bì xuất khẩu phải phù hợp với luật châu Âu về trọng lượng, an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng và môi trường.

Bao bì làm bằng gỗ hoặc vật liệu thực vật phải được kiểm dịch thực vật. Việc ghi nhãn sản phẩm đóng gói phải có các thông tin liên quan đến người tiêu dùng.

Yêu cầu đóng gói an toàn, được đo lường tốt và thân thiện với môi trường

Nội dung bao bì phải tương ứng với số lượng ghi trên nhãn (trọng lượng hoặc thể tích). Nhà nhập khẩu sẽ kiểm tra kích thước và trọng lượng bao bì, để đảm bảo rằng sản phẩm đóng gói sẵn nằm trong giới hạn sai sót có thể chấp nhận được.

Các biện pháp kiểm soát sức khỏe cụ thể được áp dụng cho vật liệu đóng gói tiêu dùng tiếp xúc với thực phẩm (như lon, lọ).

Vật liệu tiếp xúc với thực phẩm không được chuyển các thành phần của chúng vào thực phẩm với số lượng có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe con người, thay đổi thành phần của thực phẩm theo cách không thể chấp nhận được hoặc làm xấu đi mùi và vị.

Một chất cần lưu ý là Bisphenol A (BPA). BPA được biết đến với việc sử dụng trong chai nhựa, nhưng đôi khi cũng được sử dụng trong lớp phủ bên trong của nắp lọ. Việc sử dụng BPA hiện vẫn được cho phép, nhưng việc sử dụng nó đang được xem xét.

EU đã công bố ban hành luật mới liên quan đến bao bì nhựa. Từ năm 2021 trở đi, một số loại nhựa sử dụng một lần sẽ bị cấm và hạn chế sử dụng các loại khác.

Những mặt hàng trong danh sách cấm bao gồm nhựa phân hủy Oxo, hộp đựng thực phẩm và đồ uống mang đi bằng Polystyrene mở rộng.

Từ năm 2029, các quốc gia thành viên có nghĩa vụ thu gom 90% số chai nhựa vứt đi của họ. Đến năm 2030, tất cả chai ở EU phải được làm từ ít nhất 30% vật liệu tái chế. Cần nhận thức rõ luật này và thích ứng kịp thời với vật liệu đóng gói xuất khẩu mới.

Yêu cầu ghi nhãn đối với các sản phẩm thực phẩm bán lẻ

Tại EU, các qui tắc ghi nhãn đảm bảo người tiêu dùng nhận được thông tin đầy đủ về nội dung và thành phần của các sản phẩm thực phẩm. Ghi nhãn giúp người tiêu dùng đưa ra lựa chọn sáng suốt khi mua thực phẩm.

Qui chế cung cấp thông tin thực phẩm cho người tiêu dùng qui định các nghĩa vụ như:

Ghi nhãn giá trị năng lượng và số lượng chất béo, bão hòa, carbohydrate, protein, đường và muối.

Cách thức trình bày các chất gây dị ứng (như đậu nành, các loại hạt hoặc gluten) đối với thực phẩm đóng gói sẵn trong danh sách thành phần.

Thông tin bắt buộc về chất gây dị ứng đối với thực phẩm không đóng gói sẵn, kể cả trong nhà hàng và quán cà phê.

Kích thước phông chữ tối thiểu cho thông tin bắt buộc là 1,2 mm

Một số nghĩa vụ (chẳng hạn như kích thước phông chữ tối thiểu) chỉ liên quan đến các sản phẩm đóng gói dành cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, là nhà cung cấp các sản phẩm số lượng lớn, bạn sẽ được yêu cầu cung cấp thông tin liên quan về chất gây dị ứng và thành phần.

Các tuyên bố về dinh dưỡng và sức khỏe của châu Âu rất quan trọng đối với các nhà xuất khẩu từ những nước đang phát triển, nhằm bán sản phẩm bán lẻ có nhãn trực tiếp cho người tiêu dùng cuối cùng. Nó không áp dụng cho giao dịch giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp.

Luật Ghi nhãn của châu Âu cấm gây hiểu lầm cho người tiêu dùng. Các tuyên bố rằng bất kì thực phẩm nào có tác dụng ngăn ngừa, điều trị hoặc chữa bệnh cho người đều không được ghi trên nhãn ở EU.

Vì vậy, tốt hơn hết là bạn nên tránh những tuyên bố về sức khỏe hoặc dinh dưỡng không được chứng minh bằng bằng chứng khoa học.

Có thể sẽ mở rộng qui định liên quan đến việc ghi nhãn bắt buộc của nước xuất xứ cho các thành phần đại diện cho hơn 50% thực phẩm. Trong trường hợp này, nước xuất xứ sẽ được nêu cho mỗi thành phần chính.

Thực phẩm mới phải được ủy quyền trước khi vào thị trường Châu Âu

Thực phẩm mới đề cập đến các loại thực phẩm không được tiêu thụ ở EU ở một mức độ đáng kể trước tháng 5/1997.

Thực phẩm mới có thể là thực phẩm mới được phát triển, thực phẩm sáng tạo, thực phẩm được sản xuất bằng công nghệ và qui trình sản xuất mới, cũng như thực phẩm truyền thống được ăn bên ngoài EU

Thực phẩm mới phải được phê duyệt, an toàn cho tiêu dùng và được dán nhãn phù hợp.

Kể từ ngày 1/1/2018, Qui định mới (EU) 2015/2283 về thực phẩm mới được áp dụng. Luật mới này cải thiện các điều kiện để doanh nghiệp thực phẩm có thể dễ dàng đưa thực phẩm mới và sáng tạo vào thị trường châu Âu, đồng thời duy trì mức độ an toàn thực phẩm cao cho người tiêu dùng châu Âu.

Qui định mới đơn giản hóa qui trình ủy quyền thông báo thực phẩm truyền thống từ các nước thứ ba, bằng cách yêu cầu bằng chứng về việc sử dụng an toàn ở ít nhất một quốc gia không thuộc EU trong thời hạn 25 năm.

Một thông báo được gửi đến Ủy ban châu Âu và sau đó được chuyển tiếp đến tất cả quốc gia thành viên và EFSA. Trong vòng 4 tháng kể từ khi nhận được thông báo hợp lệ, một quốc gia thành viên hoặc EFSA có thể gửi phản đối về an toàn đối với thực phẩm truyền thống được đề cập.

Trong lĩnh vực rau quả chế biến, các loại thực phẩm mới thường xuyên xuất hiện, đặc biệt là trong phân ngành nguyên liệu “siêu quả” hoặc “siêu thực phẩm”.

Thực phẩm mới lạ được ủy quyền bao gồm các sản phẩm được ăn theo truyền thống ở các quốc gia không thuộc EU như nước ép trái nhàu và bao báp, bột maca, aswaganda hoặc thực phẩm được sản xuất bằng các cải tiến công nghệ mới nhất như nước trái cây áp suất cao (là một ví dụ về thực phẩm có nguồn gốc từ qui trình sản xuất mới).