Tại sao thái tử kế nghiệp Samsung phải đối mặt với tù tội một lần nữa?

Jay Y. Lee, người thừa kế của Tập đoàn Samsung, đang bị cuốn vào một cuộc tranh chấp pháp lí ngày càng gây tranh cãi với các công tố viên Hàn Quốc, xung quanh những cáo buộc về việc hối lộ và tham nhũng. Cuộc tranh chấp, bắt đầu từ năm 2015, tập trung vào việc liệu Lee và Samsung có sử dụng các phương thức bất hợp pháp để kiểm soát tập đoàn do ông nội thành lập hay không. 

Lee đã tới tòa án vào sáng thứ Hai. Một quyết định dự kiến sẽ đưa ra vào cuối ngày thứ Hai hoặc trong ngày thứ Ba. Trước đó, Lee đã từng phải vướng khoảng một năm trong nhà lao trước khi được thả tự do vào tháng 2/2018. 

Jay Y. Lee là ai?

Lee, 51 tuổi, là Phó Chủ tịch của Samsung Electronics Co. và là người thừa kế của tập đoàn quyền lực nhất Hàn Quốc - Samsung. 

Sau khi ông của Lee thành lập công ty, cha anh đã lãnh đạo tập đoàn cho đến khi ông lên cơn đau tim vào năm 2014, kể từ đó ông rơi vào trạng thái hôn mê. Lee trở thành người lãnh đạo thực tế của Tập đoàn. Tuy nhiên, sự kế vị của Lee rất phức tạp, do anh không chỉ đơn giản là tiếp quản tài sản của cha mình. 

Hàn Quốc là một trong những quốc gia đánh thuế rất nặng đối với các tài sản thừa kế, với tỉ lệ là 50% đối với bất động sản trị giá hơn 2,5 triệu đô la. Theo Bloomberg Billionaires's Index, giá trị tài sản ròng của cha Lee là khoảng 18 tỉ đô la.

Cuộc tranh chấp pháp lí bao gồm những gì?

Các công tố viên đặc biệt của Hàn Quốc lần đầu tiên truy tố Lee vào đầu năm 2017 về tội hối lộ và tham nhũng, cho rằng Samsung đã sử dụng quà và các khoản thanh toán khác hối lộ một người bạn tâm giao của cựu chủ tịch, để giành lấy sự ủng hộ giúp anh dễ dàng kế vị. Vụ kiện gây xôn xao dư luận gây bất lợi tới các tập đoàn hùng mạnh của quốc gia này, hay còn gọi là chaebol, và khởi sự cho vụ luận tội tổng thống khi đó, là bà Park Geun-hye. 

Lee bị kết án 5 năm tù giam, nhưng bản án này đã bị tạm hoãn vào năm 2018, anh được ra tù. Tuy nhiên, vụ việc vẫn chưa kết thúc. Tòa án tối cao vào tháng 8/2019 đã lật lại phán quyết của tòa án cấp dưới về việc đình chỉ bản án của Lee, và yêu cầu xét xử lại toàn bộ vụ án. Các phiên điều trần đã bị trì hoãn, do các công tố viên lập luận rằng có một thẩm phán liên quan thiên vị và có xu hướng giảm nhẹ tội cho Lee. 

Tòa án tối cao hiện cần phải quyết định xem có nên giữ vị thẩm phán liên quan này hay là thay thế. Và điều này có nghĩa là phiên tòa sẽ phải kéo dài vào năm tới.

Tại sao các công tố viên muốn Lee vào tù?

Các công tố viên đang tìm những lí do luận tội xác đáng để đưa Lee trở lại nhà tù, bởi một cuộc điều tra riêng biệt nhưng có tính liên quan. Họ cho rằng Lee nên bị giam giữ trong suốt quá trình tố tụng cho các cáo buộc mới. Tuy nhiên, yêu cầu về lệnh bắt giữ chỉ được diễn ra trong vài ngày, sau khi Lee đề nghị đánh giá công khai về tính hợp lệ bản cáo trạng, bản chất là cố gắng phớt lờ các công tố viên chuyên nghiệp bằng việc yêu cầu thành lập một ủy ban đánh giá, bao gồm các chuyên gia đứng ngoài cuộc.

Các bản cáo trạng khác không giống với cuộc điều tra hối lộ ban đầu, nhưng cũng có liên quan đến sự kế nhiệm. Các công tố viên đang đào sâu vào những chi tiết về vụ sáp nhập gây tranh cãi giữa hai đơn vị của Tập đoàn Samsung năm 2015, và cáo buộc rằng việc gian lận kế toán có thể giúp Lee giành được quyền kiểm soát. 

Cuộc điều tra đã được khởi động sau khi cơ quan quản lí tài chính của Hàn Quốc kết luận Công ty Samsung Biologics cố ý vi phạm các quy tắc kế toán, và thổi phồng giá trị của nó trước một đợt chào bán công khai ban đầu. Các công tố viên nghi ngờhành vi vi phạm này là để biện minh cho tỉ lệ sáp nhập giữa công ty sở hữu chính của Biologics, là Cheil Industries và Samsung C&T, giúp củng cố giá trị của cổ phần người thừa kế trong công ty Cheil và ảnh hưởng của anh tại Tập đoàn Samsung. 

Đơn vị Biologics cho biết họ không vi phạm chuẩn mực kế toán.

Điều gì đang đe dọa Samsung?

Samsung tiếp tục kinh doanh như bình thường trong suốt quá trình điều tra kéo dài nhiều năm, và các nhà đầu tư hầu như không bị ảnh hưởng gì. Cổ phiếu của Samsung Electronics đã tăng vọt trong năm 2019 và vào những tháng đầu năm 2020 trước đại dịch Covid-19, bất chấp sự xem xét và điều tra của công tố viên đối với hơn 100 nhà quản lí của Tập đoàn. 

Việc Lee có thể phải ngồi tù là một mối quan tâm lớn đối với Samsung, bởi sự vắng mặt của anh sẽ khiến việc đưa ra các quyết định lớn của Tập đoàn trở nên khó khăn hơn, chẳng hạn như sáp nhập và mua lại hoặc đầu tư bất thường. Yêu cầu từ luật sư Lee, đánh giá công khai về tính hợp lệ của bản cáo trạng mới có thể trì hoãn quyết định: Nếu hội đồng được thành lập, họ sẽ đưa ra đánh giá và khuyến nghị cho các công tố viên trong những tháng tới.

Samsung đang chiến đấu không chỉ vì sự tự do Lee, mà còn vì danh tiếng của công ty. Các cáo buộc cho rằng công ty đã sử dụng quà biếu để đổi lấy sự ủng hộ của chính phủ, nhằm giúp Lee có thể tiếp quản công ty, đã gây ra sóng gió dư luận chống lại các công ty lớn của Hàn Quốc và làm lung lay cán cân chính trị quốc gia. Samsung và Lee đã quyết định giữ tên tuổi của họ. Người thừa kế Tập đoàn Samsung đã gửi một lời xin lỗi hiếm hoi vào tháng 5, thừa nhận những sai lầm trong quá khứ, và cam kết không trao quyền lãnh đạo của Tập đoàn cho con cái của mình. 

Samsung cũng đã rất tích cực trong việc giúp Hàn Quốc chiến đấu chống dịch Covid-19, cử các bác sĩ riêng của Tập đoàn để giúp đỡ trong cuộc chiến và đẩy mạnh sản xuất các bộ dụng cụ thử nghiệm.