Những người cuối cùng sống với đàn Goong

Nhạc cụ độc đáo

Nghệ nhân Y Coh Hra say sưa với những tiếng đàn Goong. Ảnh: Trang Anh

Chúng tôi ghé về thị trấn Ea Súp (huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk) vào một chiều cuối năm se lạnh. Thời gian này, Tây Nguyên đã chuyển mùa rõ rệt, làn gió nhẹ thổi như đùa giỡn trên nhưng bông cỏ héo khô.

Chúng tôi tìm về đây để thăm nhà nghệ nhân Y Coh Hra một trong những người già cuối cùng còn biết đến đàn Goong. Ngay từ đầu buôn C1, âm thanh du dương, thánh thót, lúc cao vút, lúc trầm bổng của đàn Goong như dẫn lối đưa chúng tôi đến nhà nghệ nhân Y Coh Hra.

Ngồi vắt vẻo trên bậu cửa nhà sàn, già Y Coh Hra lướt những ngón tay chai sạn trên các phím đàn, đôi mắt nhìn ra khoảng trời trong vắt. Dường như không để ý tới sự xuất hiện của người lạ, già Y Coh Hra cứ thế say mê với giai điệu truyền thống.

Giật mình chào khách, già Y Coh buông nhẹ thân đàn, giai điệu trầm bổng cũng dần dần lịm tắt.

Gật đầu chào khách, nghệ nhân Y Coh nhoẻn miệng cười “ Người Kinh đến thăm mình à, đến lâu chưa sao không lên đây”.

Vừa dẫn khách vào nhà, người nghệ nhân già vừa giới thiệu: “Theo phong tục xưa, con trai Jrai đi tán gái, lấy được vợ đều cần có đàn Goong. Những đêm trăng sáng, trai gái buôn làng ngồi quây quần bên bếp lửa, nhờ tiếng đàn Goong mà nhiều cặp đã thành vợ, thành chồng…

Như cách nói của dân tộc mình, âm thanh ấy lúc rạo rực như tiếng chim Chơ Rao, da diết như con thú hoang gọi bầy, lúc êm đềm như buổi chiều Tây Nguyên dần tắt nắng, hiền dịu như suối chảy róc rách.

Tiếng đàn Goong cũng không thể thiếu trong những dịp vui, dịp lễ hội, các chàng trai sử dụng để chơi độc tấu, đệm cho nhau hát, hoặc nhờ tiến đàn nói thay tâm tình của mình dành cho cô gái, tạo nên niềm vui, sự hứng khởi, gắn kết mọi người lại gần nhau hơn…”

Nói đoạn già Y Coh lại ôm đàn lên, lướt tay trên các phím đàn được nối vào ống nứa, gốc cây đàn được chống vào bụng, bàn tay đỡ thân đàn, ngón tay gảy dây, giai điệu trầm bổng lại vang lên.

Già Coh cho biết, để làm một chiếc đàn Goong không khó, trước tiên cần chọn một ống nứa hoặc tre thật già có chiều dài 70 – 80 cm, hong khô trên gác bếp lửa, 1 - 2 quả bầu to, tròn được lấy ruột phơi khô, 12 dây kẽm hoặc dây đàn ghi ta và một ít tre hoặc gỗ để làm tai đàn. Cây đàn già Coh đang sử dụng có chiều dài 70cm, 2 đầu được gắn 2 quả bầu khô giúp âm thanh của đàn được to và trong hơn so với đàn 1 bầu.

Tiếng đàn lịm tắt

Nghệ nhân Y Bung Hra chỉ cách chỉnh đàn Goong để âm thanh được hay nhất. Ảnh: Trang Anh

Đang dở câu chuyện, bất chợt giọng già Coh chùng xuống như một nốt trầm: “Bây giờ còn ít người biết chơi đàn Goong lắm. Những người già thì cũng dần về với tổ tiên. Còn đám trai làng chỉ thích nghe nhạc trẻ, nhạc sàn. Không còn ai học chơi đàn Goong cả. Ở Ea Súp chỉ cò vài ba người già biết đàn Goong. Như già Y Bung Hra, Y Te Hra…”

Chia tay già Coh, theo sự chỉ dẫn, chúng tôi tìm đến nhà của nghệ nhân Y Bung Hra ở giữa buôn C1. Trong căn nhà đã bạc màu mưa nắng, khi nghe lời đề nghị của chúng tôi, già Bung ôm đàn lên rồi lướt ngón tay như múa trên những sợi dây mỏng manh của chiếc đàn Goong đã cũ. Giọng hát già nua cũng từ đó bật ra: “Nghe tiếng đàn Goong nhịp tim xôn xao, nghe tiếng đàn Goong nhịp chân nghiêng chao… tiếng đàn đinh Goong reo rắt, nói lời yêu nhau...”.

Nghệ nhân Bung kể: Lúc nhỏ, ông theo cha đi rẫy, giờ nghỉ giải lao lại được cha dạy đàn Goong học hát dân ca. Ngày xưa, tiếng đàn Goong có mặt ở mọi nơi, theo bước chân của các chàng trai, cô gái lên nương rẫy, kề vai nhau tâm tình những đêm khuya, ngày lễ hội của buôn làng. Thời đó, trai làng ai cũng biết chơi đàn Goong, âm thanh du dương của tiếng đàn không chỉ làm vui lòng người mà còn thể hiện tình cảm và thay lời yêu thương của các chàng trai.

Cùng nỗi tâm tư như già Coh, già Bung tâm sự: “Bây giờ thanh niên ai cũng thích đồ điện tử nghe đài, xem ti vi, điện thoại, chỉ còn vài người biết chơi loại nhạc cụ này. Đàn T’rưng, đàn Goong hay các loại nhạc cụ dân tộc khác đang mất dần theo thời gian, theo cuộc sống hiện đại”.

Chúng tôi rời khỏi buôn C1 khi ánh nắng đã ngả màu chiều, cơn gió đông vẫn không thôi đùa giỡn, lay động trên những ngọn cỏ đã héo vàng. Vài cậu thanh niên tâp trung ở đầu làng máy hò hét những bản nhạc tân thời. Tiếng đàn Goong phát ra phía cuối làng cứ nhỏ dần nhỏ dần rồi im bặt.

Hoa đào xứ Bắc trên đất Tây Nguyên Hoa đào, loài hoa mang nét đẹp của miền Bắc nay đã có mặt ở mảnh đất Tây Nguyên khiến những cái Tết Nguyên đán ...

Chuyện tình đẹp của những giáo viên ‘cắm bản’ dưới chân núi Ngọc Linh Khó khăn đủ đường nhưng giáo viên "cắm bản" dưới chân núi Ngọc Linh vẫn có những chuyện tình đẹp khiến nhiều người phải ngưỡng ...