Ngày diễn ra Tết Đoan Ngọ hay còn được gọi là Tết Đoan Dương, được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. Đây cũng là ngày sum họp gia đình, con cháu đi làm xa cũng sắp xếp về với gia đình, quây quần bên mâm cơm để ăn mừng. Dưới đây là những món ăn quen thuộc thường thấy trong ngày này.
Bánh tro
Bánh tro, còn được gọi là bánh ú tro hay bánh gio, là món ăn không thể thiếu của người miền Nam và Nam Trung Bộ trong dịp Tết Đoan Ngọ mùng 5 tháng 5. Bánh tro có vị thanh mát, nhẹ nhàng, dễ tiêu hóa, phù hợp với thời tiết nóng bức của mùa hè. Ngoài ra, bánh còn có thể được ăn kèm với mật mía hoặc đường mật, tạo nên hương vị ngọt ngào, thơm ngon.
Loại bánh này được làm từ gạo nếp đã ngâm trong nước tro để tạo nên hương vị và màu sắc đặc trưng. Gạo nếp sau khi ngâm sẽ trở nên mềm, dẻo và có màu nâu vàng nhạt. Bánh thường được gói trong lá chuối hoặc lá dong, sau đó luộc chín trong nhiều giờ để đảm bảo độ dẻo mềm của gạo nếp.
Bánh Bá Trạng
Bánh bá trạng là một món ăn đặc biệt thường xuất hiện trong dịp Tết Đoan Ngọ, có nguồn gốc từ Trung Quốc và được người Hoa mang đến Việt Nam. Bánh có hương vị đặc biệt với sự kết hợp giữa vị mặn của thịt, vị bùi của đậu phộng, vị béo của trứng muối và hương thơm của nấm hương và lá gói.
Bánh được làm từ gạo nếp, với nhân gồm thịt heo, trứng muối, lạp xưởng, đậu phộng, và nấm hương, tạo nên hương vị đậm đà, phong phú. Bánh được gói trong lá tre hoặc lá chuối, sau đó luộc chín trong nhiều giờ. Hình dạng tam giác hoặc chóp của bánh tượng trưng cho sự sung túc và thịnh vượng.
Cơm rượu
Thông thường, cơm rượu sẽ được ăn đầu tiên vào buổi sáng sớm khi bạn vừa thức dậy trong ngày Tết Đoan Ngọ. Người dân tin rằng, trong dạ dày chúng ta có những loại vi khuẩn mà những loại thức ăn chua, chát sẽ loại bỏ được chúng nên cơm rượu nếp sẽ là sự ưu tiên hàng đầu. Cơm rượu có thể được chế biến thành hai dạng: viên cơm rượu hoặc rượu nếp cái, mỗi dạng có hương vị đặc trưng riêng.
Được làm từ gạo nếp, cơm rượu sau khi nấu chín được ủ men để lên men tự nhiên, tạo nên vị ngọt nhẹ, hương thơm đặc trưng và cảm giác hơi cay nồng. Quá trình ủ men thường kéo dài vài ngày, tạo ra hạt cơm mềm dẻo, ngấm đều men rượu. Cơm rượu không chỉ là món ăn ngon miệng mà còn mang ý nghĩa tâm linh, giúp xua đuổi sâu bọ và tà ma, bảo vệ sức khỏe.
Thịt vịt
Các món ăn từ vịt như vịt nấu chao, bún măng vịt, gỏi vịt… là các món ăn truyền thống vào ngày Tết Đoan Ngọ của người dân miền Trung. Với tính mát và khả năng giải nhiệt, thịt vịt được coi là thực phẩm lý tưởng để cân bằng cơ thể trong những ngày hè nóng bức.
Với tính mát và khả năng giải nhiệt, thịt vịt được coi là thực phẩm lý tưởng để cân bằng cơ thể trong những ngày hè nóng bức. Thịt vịt không chỉ giàu dinh dưỡng mà còn giúp bổ sung năng lượng, cung cấp protein, sắt và các vitamin thiết yếu.
Các loại xôi chè
Các món xôi chè có lẽ đã quá quen thuộc, nhưng vào ngày Tết Đoan Ngọ thì tùy mỗi vùng miền sẽ ăn các loại xôi chè khác nhau. Món này là sự kết hợp tinh tế giữa xôi nếp dẻo và chè ngọt, tạo nên hương vị hài hòa, hấp dẫn. Xôi và chè được kết hợp lại, tạo nên sự phong phú về cả hương vị lẫn màu sắc, vừa bùi bùi, dẻo mềm của xôi, vừa ngọt ngào, mát lạnh của chè.
Xôi thường được nấu từ gạo nếp ngon, hạt tròn, sau khi nấu chín có độ dẻo thơm đặc trưng, có thể thêm đậu xanh hoặc dừa nạo để tăng thêm hương vị. Chè có nhiều loại như chè đậu xanh, chè đậu đen, chè bà ba, mỗi loại chè lại mang đến một hương vị riêng biệt nhưng đều có vị ngọt thanh, mát lành.