Bộ Công Thương lí giải việc không tiếp thu đề xuất đấu thầu hạn ngạch xuất khẩu gạo của Bộ Tài chính

Bộ Công Thương lo cơ chế xin - cho hoặc bán lại hạn ngạch khi đấu thầu  

Trong báo cáo gửi Chính phủ giải trình về vấn đề xuất khẩu gạo, Bộ Công Thương đã giải thích vì sao không thực hiện đấu thầu hạn ngạch xuất khẩu gạo như đề xuất của Bộ Tài chính.

Trước đó, Bộ Tài chính có văn bản góp ý, cho rằng phương thức điều hành "đăng kí tờ khai trước được xuất trước" (FCFS) là bất cập, và đề nghị thay thế bằng đấu thầu hạn ngạch, hay phân bổ hạn ngạch. Bộ Tài chính cho rằng ý kiến này đã không được Bộ Công Thương tiếp thu.

Về các cơ chế điều hành hạn ngạch do Bộ Tài chính đề xuất, đại diện Bộ Công Thương cho rằng đấu thầu hạn ngạch trên thực tế là bán hạn ngạch để thu tiền vào Ngân sách Nhà nước. 

Theo Bộ Công Thương, trong bối cảnh người dân và doanh nghiệp đang phải chịu nhiều tác động tiêu cực của dịch bệnh, Chính phủ đang phải tìm mọi cách để hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp, đưa hạn ngạch gạo ra bán để thu tiền là việc không nên.

"Đấu thầu hạn ngạch cần có thời gian để tổ chức và sẽ mất ít nhất 15-20 ngày để xây dựng quy chế, làm hồ sơ và thực hiện các thủ tục thẩm định hồ sơ, tổ chức đấu thầu theo quy định của pháp luật. Như vậy là trái với chỉ đạo của Thủ tướng tại văn bản số 2827, về việc phải giảm thiểu việc gián đoạn chuỗi sản xuất lúa gạo", Bộ Công Thương cho biết.

Ngoài ra, theo Bộ Công Thương, đấu thầu hạn ngạch sẽ dẫn đến việc các doanh nghiệp lớn, có tiềm lực tài chính, trúng toàn bộ hạn ngạch, tước đi cơ hội của các doanh nghiệp nhỏ. Không loại trừ khả năng xuất hiện tình trạng bán lại hạn ngạch trúng thầu cho các doanh nghiệp nhỏ để ăn chênh lệch đã từng xảy ra trước đây.

Việc phân bổ hạn ngạch cũng không khả thi, bởi kinh nghiệm điều hành cho thấy sẽ mất hàng tháng để xây dựng tiêu chí phân bổ, sao cho công bằng và xin ý kiến các bên liên quan để thống nhất thực thi. Nếu có ý kiến khác nhau phải trình lại Thủ tướng Chính phủ cho ý kiến chỉ đạo. 

"Tiến trình này không chỉ trái với chỉ đạo của Thủ tướng tại văn bản số 2827 về việc phải giảm thiểu việc gián đoạn chuỗi sản xuất lúa gạo, mà còn thiết lập trở lại cơ chế xin - cho rất nhiều rủi ro đạo đức đã được xóa bỏ, theo kiến nghị kiên trì nhiều năm của cộng đồng doanh nghiệp", Bộ Công Thương nhận định.

"Đăng kí trước được xuất trước" tốt hơn so với đấu thầu hạn ngạch

Bộ Công Thương cho biết thêm trước khi đề xuất phương thức "đăng kí tờ khai trước được xuất trước" (FCFS), Đoàn kiểm tra liên ngành đã tham khảo ý kiến Tổng cục Hải quan về tính khả thi. 

Sau 2 tuần, Bộ Công Thương không nhận được ý kiến nào khác của cả Tổng cục Hải quan và Bộ Tài chính. Trong cả 2 lần góp ý cho báo cáo của Đoàn kiểm tra và Bộ Công Thương, Bộ Tài chính đều không có ý kiến về các "bất cập" của phương thức "đăng kí tờ khai trước được xuất trước" trong điều hành hạn ngạch.

Trong khi đó, ý kiến này của Bộ Tài chính xuất hiện lần đầu tiên vào ngày 10/4, khi mà phương thức FCFS đã được đề xuất công khai trước đó 13 ngày, và Thủ tướng Chính phủ, sau khi cân nhắc tất cả các ý kiến tham gia, đã có văn bản chỉ đạo về phương thức điều hành xuất khẩu gạo.

Bộ Công Thương nói tất cả các phương thức điều hành hạn ngạch đều có mặt thuận và mặt không thuận. 

Trong bối cảnh phải áp dụng hạn ngạch để bảo đảm tuyệt đối an ninh lương thực, Bộ đã đề xuất phương án điều hành hạn ngạch, mà theo Bộ Công Thương là tương đối công bằng, có tính công khai, minh bạch, dễ thực hiện, giám sát, khó phát sinh các rủi ro về đạo đức cũng như tham nhũng, lợi ích nhóm.

Phương thức "đăng kí tờ khai trước được xuất trước" cũng được nhiều nước và nhiều tổ chức quốc tế khuyến nghị áp dụng nếu buộc phải áp dụng hạn ngạch. Nhiều doanh nghiệp cũng cho rằng đây là phương thức tương đối phù hợp bởi khả năng giải tỏa cho các doanh nghiệp đã có sẵn hàng tại cảng là rất cao. 

Rất tiếc là sau đó, việc triển khai cơ chế FCFS trên thực tế đã để xảy ra một số sự việc, mà theo nhận xét của các doanh nghiệp là thiếu phối hợp, thiếu công khai, thiếu minh bạch, gây thêm khó khăn dẫn đến những bức xúc không đáng có.

Vì vậy, theo Bộ Công Thương, nếu được bàn bạc, phối hợp nghiêm túc với các Bộ như chỉ đạo của Thủ tướng, qua đó bổ sung thêm một số giải pháp kĩ thuật đơn giản như bắt buộc phải khai báo đồng thời tên tàu và số hiệu container trên tờ khai online, và không cho phép sửa đổi các thông tin này, sẽ giúp giảm đáng kể tình trạng khai giữ chỗ. 

Các doanh nghiệp đã có hàng tại cảng chắc chắn sẽ ở vị thế ưu tiên số 1, bởi họ đều đã rõ tên tàu và số hiệu container và chỉ có họ mới có thể hiện thực hóa tờ khai mà không cần phải thay đổi các thông tin này.