Phê bình nghiêm khắc Bộ Công Thương, Tài chính trong vụ xuất khẩu gạo

Tại cuộc họp tháo gỡ khó khăn cho xuất khẩu gạo diễn ra chiều nay, 20/4, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng phê bình các Bộ Công Thương, Tài chính liên quan phản ánh gần đây của doanh nghiệp xuất khẩu gạo, cho rằng cơ quan hải quan đã không minh bạch trong việc mở tờ khai xuất khẩu gạo lúc nửa đêm, trong khi hạn ngạch xuất khẩu gạo trong tháng 4 chỉ 400.000 tấn.

Bộ Công Thương, Tài chính báo cáo gì vụ xuất khẩu gạo?

Báo cáo Phó Thủ tướng, Thứ trưởng Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết ngay sau khi có chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ đã ban hành quyết định ngày 10/4, công bố hạn ngạch xuất khẩu gạo tháng 4/2020 là 400.000 tấn.

Sau khi nhận nhiều ý kiến của doanh nghiệp xuất khẩu gạo, phản ánh việc đăng kí tờ khai xuất hiện một số bất cập, ngày 15/4, Bộ Công Thương đã có văn bản đề nghị Bộ Tài chính xem xét, giải quyết các kiến nghị của doanh nghiệp. Bộ cũng đề nghị Bộ Tài chính công bố danh sách các thương nhân đã đăng kí tờ khai hải quan xuất khẩu theo hạn ngạch 400.000 tấn.

Song song đó, Bộ Công Thương cho biết đã đề xuất Chính phủ cho phép xuất khẩu gạo nếp, bao gồm thóc nếp, gạo nếp và tấm nếp, theo nhu cầu và không tính vào lượng hạn ngạch được phép xuất khẩu trong tháng 4/2020 và thời gian tới.

Về phía Bộ Tài chính, Thứ trưởng Vũ Thị Mai thông tin trong thời gian từ 0-6h15 ngày 12/4, đã có 38 doanh nghiệp đăng kí 519 tờ khai xuất khẩu, với số lượng gạo đã đăng kí xuất là 399.989 tấn.

Đối với các lô hàng gạo hiện tồn tại cảng chưa xuất khẩu, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ cho phép xuất khẩu các lô hàng gạo đã đưa vào cảng trước ngày 24/3/2020, nhưng chưa đăng kí tờ khai hải quan trong tháng 4/2020, được xác nhận bởi doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh cảng, cơ quan hải quan. Ước tính có 143.453 tấn sẽ được xuất khẩu trong tháng 4, và số lượng xuất khẩu gạo sẽ trừ vào hạn ngạch tháng 5/2020. 

Bà Mai thông tin thêm hiện Cục Dự trữ Nhà nước đã kí hợp đồng 7.700 tấn, còn lại 170.300 tấn nhà thầu trúng thầu nhưng từ chối kí hợp đồng. Tổng cục Dự trữ đã có kế hoạch lựa chọn nhà thầu, để tổ chức đấu thầu lại 182.300 tấn gạo, thời điểm mở thầu là ngày 12/5/2020.

Phó Thủ tướng: Bộ Công Thương, Tài chính phải nghiêm túc rút kinh nghiệm 

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhận định quá trình điều hành xuất khẩu gạo vừa qua có nhiều vấn đề cần phải khắc phục. 

Đây là nguyên nhân chính khiến dư luận, cộng đồng doanh nghiệp phản ánh gay gắt. Theo Phó Thủ tướng, trách nhiệm chính thuộc về Bộ Công Thương, Tài chính và các cơ quan liên quan.

"Sự phối hợp trong quá trình thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng giữa Bộ Tài chính và Bộ Công Thương chưa chặt chẽ, hài hòa. Điều này ảnh hưởng lớn đến nỗ lực của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong việc vừa phòng chống dịch vừa tập trung phát triển sản xuất, bảo đảm an ninh lương thực, bảo đảm đời sống của người dân. Bên cạnh đó, việc mua dự trữ gạo không đạt mục tiêu và tiến hành rất chậm", Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nói.

"Tôi yêu cầu Bộ Công Thuơng và Bộ Tài chính nghiêm túc rút kinh nghiệm về việc phối hợp triển khai nhiệm vụ được Chính phủ giao", ông phê bình. 

Phó Thủ tướng cho rằng việc bảo đảm an ninh lương thực là vấn đề chiến lược, trọng đại, liên quan đến đời sống nhân dân, an ninh, quốc phòng. 

Hiện nay, tình hình dịch bệnh Covid-19 và thời tiết, biến đổi khí hậu đang diễn ra hết sức phức tạp, khó lường. Những yếu tố này dự báo ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất nông nghiệp và nguồn cung lúa gạo trong nước; một số quốc gia và vùng lãnh thổ đã phong tỏa và tăng cường dự trữ lương thực...

Do đó, việc xuất khẩu gạo trong bối cảnh hiện nay cần phải xem xét kĩ lưỡng, thận trọng. Trước hết phải bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đồng thời giảm thiểu việc gián đoạn chuỗi sản xuất lúa gạo, bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho người nông dân và các tổ chức kinh doanh có liên quan.

Ông yêu cầu các bộ, ngành liên quan bảo đảm không ảnh hưởng đến an ninh lương thực, tuyệt đối không để xảy ra thiếu gạo cho người dân. Đồng thời, bảo đảm mục tiêu phát triển sản xuất, thúc đẩy xuất khẩu, hài hoà lợi ích quyền lợi của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. 

Tạm ứng hạn ngạch 100.000 tấn gạo cho doanh nghiệp đang có gạo nằm ở cảng

"Trước hết yêu cầu các bộ, ngành khắc phục ngay những bất cập hiện nay. Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính kiểm tra thực tế các doanh nghiệp có gạo đang tồn đọng tại cảng, nhưng chưa mở được tờ khai. Cần phát hiện những doanh nghiệp khai khống hoặc được cấp hạn ngạch nhưng chưa có gạo, nhằm điều hoà, không để thiệt hại cho doanh nghiệp", Phó Thủ tướng yêu cầu. 

Ông chỉ đạo tạm ứng trước hạn ngạch 100.000 tấn gạo từ hạn ngạch xuất khẩu trong tháng 5/2020, để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp hiện có gạo tồn đọng tại cảng nhưng chưa mở được tờ khai hải quan. 

Về gạo nếp, trước mắt, việc xuất khẩu vẫn diễn ra bình thường. Bộ Công Thương phối hợp Bộ Nông nghiệp rà soát, đánh giá tổng thể cung cầu thị trường trong nước, để điều hành xuất khẩu bảo đảm không để xảy ra thiếu hụt. 

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng yêu cầu cho phép xuất khẩu không tính hạn ngạch đối với các đơn hàng sản xuất theo yêu cầu của nhà nhập khẩu ở nước ngoài (do đối tác nước ngoài cung cấp giống, công nghệ, vật tư…). 

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính chịu trách nhiệm mua đủ lượng dự trữ quốc gia, lưu ý cơ chế về thủ tục, giá, những cam kết, ràng buộc giữa các bên để bảo đảm mua đủ lượng dự trữ, tránh tình trạng doanh nghiệp không bán cho Nhà nước do giá thấp hơn giá thị trường. 

Bộ Tài chính cũng phải rà soát lại quy trình, thủ tục trong việc mở tờ khai hải quan, bảo đảm công khai, minh bạch, không để xảy ra tiêu cực, trục lợi chính sách. 

Với Bộ Công Thương, Phó Thủ tướng yêu cầu phối hợp với Bộ Tài chính thực hiện điều hành hạn ngạch xuất khẩu gạo công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp  và người dân; bảo đảm thực hiện các cam kết quốc tế.