Gợi ý cách đạt được 5 điểm câu Nghị luận văn học đề thi THPT quốc gia

Để đạt được 5 điểm câu Nghị luận văn học môn Ngữ văn trong kì thi THPT quốc gia, thí sinh cần nắm chắc những kiến thức dưới đây:

Theo cô Nguyễn Thị Hồng Châu, trong phần Nghị luận văn học, yêu cầu chủ yếu học sinh nắm vấn đề, thành thạo kĩ năng, tránh thuyết giảng nhằm giúp học sinh tiếp thu bài và hạn chế được học Văn theo bài mẫu.

Để làm được phần Nghị luận văn học với số điểm như mong muốn, học sinh phải có kế hoạch học phù hợp. Các em có thể học văn xuôi trước, học thơ sau hoặc ngược lại. Đặc biệt, cần có kế hoạch cụ thể để việc học sẽ hiệu quả hơn, tránh bị "rối bài".

Đối với phần văn xuôi, ngay từ khi tiếp cận tác phẩm, học sinh nhắc lại bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác; các chi tiết trong văn bản và thông điệp tác phẩm. Sau đó, học sinh cùng giáo viên hệ thống kiến thức theo sơ đồ tư duy, hình thành "công thức" làm bài văn Nghị luận văn học theo 3 bước.

Cô Nguyễn Thị Hồng Châu và học sinh. (Ảnh: NVCC)

Mở bài: Học sinh cần có thông tin về tác giả (chú ý phong cách, đóng góp của nhà văn); thông tin về tác phẩm (nội dung chính) và đặc biệt là giới thiệu yêu cầu của đề bài. Tùy theo kĩ năng, học sinh có thể đảo trật tự 3 ý cho phù hợp.

Phần thân bài: Học sinh phải tạo nhiều đoạn văn, mỗi đoạn văn có thông tin, có thao tác và hình thức phù hợp với yêu cầu của đề bài.

Ở phần này, với những em học "khó nhớ" dẫn chứng trực tiếp thì cố gắng nắm nội dung, các chi tiết và ý nghĩa chi tiết kèm theo dẫn chứng gián tiếp cũng giúp các em có điểm. Đây là cách lựa chọn của học sinh không chọn môn Văn để thi đại học.

Riêng các em muốn có điểm cao và chọn cách học hạn chế  học thuộc lòng, học vẹt, học tủ thì chú ý phương pháp làm phần thân bài như sau:

Viết một đoạn văn khái quát bao gồm thông tin như hoàn cảnh sáng tác, ý nghĩa nhan đề tác phẩm (nếu có) hoặc giới thiệu nội dung liên quan với vấn đề của đề bài.

Đồng tình với quan điểm của cô Châu, cô Lê Thị Hương đưa ra ví dụ, chẳng hạn, đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba với Đế Thích, các em phải giới thiệu ngắn gọn những đổi thay của Hồn Trương Ba khi tồn tại trong xác hàng thịt; sự ngộ nhận của hồn Trương Ba trong đối thoại thứ nhất và những nỗi đau mà Hồn Trương Ba gây ra cho những người thân yêu ở đối thoại thứ hai. Đây là 1 đoạn văn thường ở vị trí đầu thân bài giúp người đọc hiểu rõ hơn phần các em sẽ triển khai tiếp theo.

Cô Lê Thị Hương cùng học sinh Trường THPT Võ Trường Toản. (Ảnh: NVCC)

Dựa vào yêu cầu của đề bài, các em triển khai vấn đề thành các luận điểm và làm rõ vấn đề với thao tác phân tích hoặc chứng minh hoặc bình luận. Ở phần này, các em hạn chế viết duy nhất một đoạn văn (lỗi hay gặp ở nhiều bài văn).

Cứ mỗi luận điểm các em hình thành một đoạn văn kèm theo dẫn chứng trực tiếp. Thông thường, số lượng dẫn chứng trực tiếp càng phong phú thì học sinh sẽ có nhiều cảm nhận và mở rộng được vấn đề. Những dẫn chứng phải được phân tích. Để phân tích dẫn chứng, các em lưu ý những từ ngữ nổi bật và cảm nhận theo hai bước: nghĩa tường minh đến nghĩa hàm ẩn…

Chẳng hạn, nhân vật Hồn Trương Ba có nói "Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được". Các em chú ý cụm từ "không thể", "bên trong" là cảm xúc, là tư tưởng, là nhân cách; "bên ngoài" là phần xác, là hành động, là việc làm. Như vậy, không thể có một Trương Ba nhân hậu, thanh cao trong cái xác làm những việc sai, việc xấu. Từ đó, các em sẽ nhận ra câu nói là khát vọng của Trương Ba và cũng là quan niệm sống mà Lưu Quang Vũ gửi vào lời thoại đó.

Khi chuyển sang đoạn văn mới, các em lưu ý câu chuyển đoạn để các đoạn văn liên kết, liền mạch với nhau.

Trước khi kết bài, các em viết đoạn đánh giá lại vấn đề. Một số gợi ý giúp các em viết như sau: Nhận xét thành công về nghệ thuật và thành công đó có đóng góp thế nào với văn học Việt Nam. Thông điệp của tác phẩm, giá trị của tác phẩm với cuộc sống, với con người. Liên hệ so sánh cùng đối tượng ở các tác phẩm khác để tìm ra nét độc đáo trong phong cách của tác giả.  

Trên đây là gợi ý của hai giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy môn Ngữ văn chia sẻ cách đạt được 5 điểm câu Nghị luận văn học đề thi THPT quốc gia. Hi vọng sẽ giúp thí sinh có kết quả cao nhất trong kì thi THPT quốc gia sắp tới.