Kinh tế khó khăn, người dân Trung Quốc đua nhau mua mì tôm

Sức mua của nền kinh tế nhìn từ ô tô và mì gói

Căn cứ vào tầm quan trọng và mức độ phổ biến, mì tôm cùng với xe hơi thường được lấy làm căn cứ trong thước đo so sánh và đánh giá khả năng của người tiêu dùng Trung Quốc: liệu chi tiêu của họ có đang được nâng cấp, họ có mua nhiều món đồ đắt tiền hơn, hay hạ mức chi bằng cách mua các sản phẩm thay thế với giá rẻ hơn để tiết kiệm?

Mì ăn liền là một sản phẩm tiêu dùng mang tính biểu tượng liên quan đến sự công nghiệp hóa nhanh chóng của Trung Quốc trong suốt hơn 40 năm.

Doanh số tăng mạnh sẽ thường đi song song với sự gia tăng của công nhân tại các khu công nghiệp, tốc độ tăng về lượng người thuộc tầng lớp trung lưu - những người có thu nhập lớn hơn để mua những loại thực phẩm cao cấp - đang có chiều hướng giảm dần.

Tiêu thụ mì gói tại Trung Quốc và Hong Kong đã bắt đầu giảm từ năm 2014, một trong những nguyên nhân chính là việc các dịch vụ quán ăn liên kết với các công ty giao đồ nhanh (giống như GrabFood và GoFood) phát triển rầm rộ.

Doanh số mì ăn liền tại đây đã giảm xuống 38,5 tỉ gói trong năm 2016. Tuy nhiên, nó đã tăng trở lại vào năm ngoái, lên mức 40 tỉ khẩu phần, tương đương với gần 40% tổng doanh số toàn cầu (theo báo cáo của Hiệp hội Mì ăn liền thế giới).

Các nhà phân tích dự đoán, doanh số này sẽ tăng mạnh hơn nữa trong năm nay.

Doanh số mì gói tại Trung Quốc đang tăng trưởng trở lại sau thời gian dài sụt giảm. (Ảnh: SCMP).

Trong khi đó, tính đến tháng 8 năm nay, doanh số bán xe khách tại Trung Quốc đã giảm được khoảng 15 tháng liên tiếp, theo dữ liệu của Hiệp hội xe khách nước này. Các nhà phân tích coi điều này phản ánh một phần sự chậm lại trong tăng trưởng thu nhập, mức nợ ngày càng nhiều hơn, sự lo lắng về triển vọng trong công việc. Những vấn đề trên có thể khiến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu.

Doanh số bán lẻ chung của toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc đang chậm lại trong vài tháng gần đây, trong đó, doanh số bán xe hơi là lực cản lớn nhất (thông tin từ Cục Thống kê Quốc gia). Tuy nhiên, mảng thực phẩm lại đang tỏ ra sôi động hơn, khi tăng khoảng 10,6% về doanh thu từ tháng 1 đến tháng 8, cao hơn mức tăng trưởng chung khoảng 7,5%.

Những số liệu trên tạo ra cuộc tranh cãi khá quyết liệt, rằng người dân tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có đang giảm chi tiêu?

Cuộc tranh luận này thực tế lại có ý nghĩa vô cùng quan trọng với người dân Trung Quốc. Bởi chính phủ nước này đang tính chi tiêu của người tiêu dùng để tìm cách hỗ trợ nền kinh tế, vốn đã bị thiệt hại từ cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ: nếu người dân hạn chế chi tiêu, tăng trưởng kinh tế cả nước có thể sẽ chậm hơn dự kiến.

Mì gói bán chạy: Sức tiêu thụ tăng, nâng cấp tiêu dùng?

Tingyi Holding, nhà sản xuất mì ăn liền lớn nhất tại Trung Quốc, cho biết trong báo cáo nửa năm gửi tới Sở giao dịch chứng khoán Hong Kong, giá trị bán hàng của mì ăn liền đã tăng 3,68% từ năm 2018 lên 11,5 tỉ nhân dân tệ (1,6 tỉ USD). Sự tăng trưởng doanh số chủ yếu là do mì ăn liền cao cấp của Bỉ, với giá khoảng 24 nhân dân tệ một gói, đắt hơn một bát mì thịt bò tại một số thành phố tại Trung Quốc.

Mang Suhe, người đứng đầu Viện Khoa học và Công nghệ Thực phẩm Trung Quốc trực thuộc chính phủ, cho biết trong một bài phát biểu gần đây rằng, dòng mì ăn liền đa dạng là một ví dụ về "nâng cấp tiêu thụ".

Theo tính toán của Viện, tổng giá trị bán hàng của 22 nhà sản xuất mì ăn liền lớn của Trung Quốc đạt 51,5 tỉ nhân dân tệ năm 2018, tăng 3,3%, trong khi sản lượng tăng 0,73% lên 34,4 tỉ khẩu phần.

Các phương tiện truyền thông nhà nước tại Trung Quốc khẳng định, người tiêu dùng trong nước không giảm chi tiêu, mà việc phục hồi nhanh chóng về doanh số bàn mì ăn liền đến từ câu chuyện thành công của một số sản phẩm được cải tiến. Các loại mì gói được đổi mới về ngoại hình và chất lượng, các phiên bản đắt hơn được tạo ra, đẩy doanh số tăng cao, qua đó mức tiêu thụ của người dân đang khá khả quan.

Tờ People Daily - Cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc viết: "Sự trở lại của mì ăn liền và rau được bảo quản không phải vì người tiêu dùng đã giảm 'mức tiêu thụ', mà là các công ty đã nắm bắt cơ hội thị trường để người dân Trung Quốc nâng cấp tiêu dùng, thông qua đa dạng hóa sản phẩm và giới thiệu các mặt hàng cao cấp hơn".

Mì ăn liền vẫn chỉ là mì ăn liền

Người dân Trung Quốc đang dành nhiều tiền cho các sản phẩm thực phẩm như mì gói và rau xanh. Những hàng hoá xa xỉ bị "thờ ơ", ngay cả với những người giàu. (Ảnh: SCMP).

"Doanh số bán hàng tăng trưởng mạnh của họ thực chất không đến từ sự thay đổi về sản phẩm, mà xuất phát từ việc, người tiêu dùng đang có sự dịch chuyển về sở thích mua sắm. Các sản phẩm thực phẩm như mì gói hay rau đang có sức mua lớn. Trong khi đó, những mặt hàng xa xỉ - như xe hơi - lại có doanh số yếu kém. Đằng sau tất cả những điều này, là sự hạ mức tiêu thụ rõ rệt", ông Tao nhận định.

"Mức tiêu thụ hiện tại được xây dựng dựa trên kì vọng vào thu nhập trong tương lai. Nếu triển vọng thu nhập tương lai không chắc chắn, sự lựa chọn của người tiêu dùng sẽ trở nên thận trọng hơn", đại diện của Credit Suisse đánh giá.

Tăng trưởng thu nhập gần đây của Trung Quốc, một yếu tố chính quyết định cho sức tiêu dùng, đã gây thất vọng. Tăng trưởng thu nhập bình quân hàng năm chậm lại ở mức 6,6% trong nửa đầu năm, giảm từ mức cao hơn 8% trong năm 2014, theo Cục Thống kê Quốc gia. Trong khi đó, các gia đình có thu nhập cao đã có sự tăng trưởng nhiều hơn về tài sản - phần lớn nhờ vào thu nhập đầu tư thay vì tiền lương - hơn là có người tiêu dùng có thu nhập trung bình hay thấp.

Nhưng ngay cả các hộ gia đình giàu có cũng thận trọng hơn trong cách tiêu tiền. Hurun Report - công ty tư vấn tập trung vào nghiên cứu sự giàu có và đầu tư, vừa qua đã công bố chỉ số giá tiêu dùng xa xỉ tại Trung Quốc. Chỉ số này đã giảm 0,3% trong năm nay, mức giảm đầu tiên kể từ năm 2015,. Điều này hàm ý, nhu cầu về hàng hóa đắt đỏ với những người giàu đang chậm lại.

"Hơn một nửa số giỏ hàng hóa của chúng tôi là các sản phẩm nhập khẩu. Việc đồng nhân dân tệ mất giá khiến các sản phẩm nhập khẩu đắt hơn. Chúng tôi đã từng nghĩ rằng giá nhập khẩu cao sẽ đẩy chỉ số giá tiêu dùng xa xỉ lên, nhưng trên thực tế, nó thậm chí còn giảm", đại diện của Hurun cho biết.