Lãi suất gần 20%, chục ngàn tỉ đổ vào cuộc đua nóng

Nóng trái phiếu doanh nghiệp

Thống kê của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội cho thấy, lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành thành công trong tháng 4/2020 đạt hơn 30.120 tỉ đồng. Con số này khá cao nếu so với cả quý I/2020 là hơn 47.000 tỉ đồng.

Điều đáng nói, tháng 4 là thời điểm cả nước phải thực hiện giãn cách xã hội, để chống dịch Covid-19, nhiều cơ sở sản xuất kinh doanh tạm ngừng hoạt động nhưng trái phiếu doanh nghiệp vẫn rất sôi động.

Theo dữ liệu của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), trong tháng 4/2020, lãi suất trái phiếu doanh nghiệp cao nhất, thuộc về Công ty cổ phần Ðầu tư IDJ Việt Nam là 13%/năm, còn lại dao động từ 10,5-12,5%/năm. Tuy nhiên, một số nguồn tin cho biết, có những doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ với lãi suất lên tới từ 15-19,5%/năm.

Không những thế, có không ít doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ trong quý I/2020 nhưng vẫn đẩy mạnh huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu. Mệnh giá trái phiếu có giá trị từ 5 triệu đến 1 tỉ đồng, kì hạn linh động 3 tháng, 6 tháng, 1 năm, 3 năm và 5 năm,... Kì hạn càng dài, lãi càng cao.

Đặc biệt với các doanh nghiệp bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp là kênh huy động vốn hiệu quả trong bối cảnh nguồn tín dụng ngân hàng bị siết chặt. Huy động vốn từ trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục là “cứu cánh” cho các doanh nghiệp bất động sản. Trong tháng 4/2020, doanh nghiệp bất động sản có lượng phát hành lớn với hơn 9.650 tỉ đồng.  Luỹ kế 4 tháng đầu năm, dòng vốn huy động qua kênh trái phiếu của nhóm này đạt trên 29.200 tỉ đồng.

Một số doanh nghiệp đang đẩy mạnh việc tiếp cận các nhà đầu tư cá nhân để phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với những lời mời chào đầy hấp dẫn. Chẳng hạn như: mua trái phiếu doanh nghiệp không khác gì gửi tiết kiệm ngân hàng, được đảm bảo trả cả gốc lẫn lãi, không những thế, lãi suất còn cao gấp 1,5- 2 lần so với gửi tiết kiệm; ngoài lãi cao, còn được tặng những món quà có giá trị,...

Nếu so sánh với gửi tiết kiệm ngân hàng, kì hạn 12 tháng, lĩnh lãi cuối kì, lãi suất cao nhất hiện nay là 8%/năm thì mua trái phiếu doanh nghiệp thời hạn tương tự sẽ được hưởng lãi suất từ 12%/năm trở lên. Nếu mua số lượng lớn còn được tặng quà là vàng miếng, phiếu chăm sóc sức khỏe hay những chuyến du lịch,... khiến nhiều nhà đầu tư cá nhân chuyển hướng sang mua trái phiếu doanh nghiệp.

Đánh giá mới nhất từ Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam cho thấy, tỉ lệ nhà đầu tư cá nhân, đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp đã tăng lên gần 30% trong những tháng đầu năm 2020, so với mức 9% trong năm 2019.

Theo luật sư Trương Thanh Đức, mặt bằng chung lãi suất trái phiếu doanh nghiệp tăng là một trong những lí do hấp dẫn nhà đầu tư cá nhân. Trong khi lãi suất tiết kiệm đang có xu hướng giảm, mức chênh lệch giữa lãi suất trái phiếu doanh nghiệp và lãi suất tiền gửi ngân hàng ngày càng lớn, sẽ kích thích nhu cầu đầu tư vào kênh này, mặc dù lãi suất trái phiếu tăng cao đồng nghĩa với việc mức độ rủi ro cũng đang ngày càng lớn.

 Ham lãi cao, rủi ro lớn

Nhận định của giới chuyên môn cho rằng, trong lúc huy động vốn từ ngân hàng còn tương đối khó khăn, kênh trái phiếu doanh nghiệp sẽ tiếp tục sôi động và có thể dẫn tới cạnh tranh tăng lãi suất.

Trong bối cảnh nhà đầu tư cá nhân có xu hướng tăng mua trái phiếu doanh nghiệp, Bộ Tài chính mới đây có văn bản khuyến nghị việc đầu tư cần được cân nhắc kĩ và thận trọng.

Nhà đầu tư cần phân biệt rõ phương thức phát hành trái phiếu ra công chúng và trái phiếu riêng lẻ. Trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng phải tuân thủ nguyên tắc công bố thông tin, làm thủ tục đăng kí chào bán và phải được Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cấp giấy chứng nhận. Trong khi đó, để phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, doanh nghiệp chỉ cần đáp ứng điều kiện phát hành, công bố thông tin trực tiếp cho bên mua và cho Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Theo Bộ Tài chính, thị trường xuất hiện thông tin về việc một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu với lãi suất từ 14%/năm trở lên được coi là cao. Vì vậy, không nên mua trái phiếu doanh nghiệp chỉ vì lãi suất cao mà chưa tìm hiểu kĩ những rủi ro có thể xảy ra.

Đặc thù của trái phiếu doanh nghiệp là công cụ nợ do doanh nghiệp phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn. Trong khi khả năng trả nợ của doanh nghiệp phụ thuộc rất lớn vào tình hình tài chính và kết quả kinh doanh. Vì vậy, nhà đầu tư cần phải cân nhắc trước khi mua.

Một số rủi ro đó, theo Bộ Tài chính là: doanh nghiệp không thực hiện được các điều kiện, điều khoản của trái phiếu, do mất khả năng thanh toán; không thanh toán được đầy đủ, đúng hạn gốc, lãi trái phiếu; không thực hiện được cam kết với nhà đầu tư về mua lại trái phiếu trước hạn...

Luật sư Trương Thanh Đức lưu ý, kênh đầu tư này khác với tiền gửi tiết kiệm tại ngân hàng và chỉ phù hợp với nhà đầu tư chuyên nghiệp, có khả năng phân tích và đánh giá rủi ro. Phát hành trái phiếu chưa hẳn là huy động vốn để thực hiện các chương trình, dự án đầu tư của doanh nghiệp, có khi chỉ để cơ cấu lại các khoản nợ.

Nếu doanh nghiệp phát hành trái phiếu với lãi suất cao cần tìm hiểu thêm, có thể nguyên nhân xuất phát từ khó khăn nội tại như lịch sử tín dụng có vấn đề, kinh doanh không khả thi, vay vốn không minh bạch.