Tham vọng thống lĩnh ngành robot thế giới của Trung Quốc

Một kỹ sư điều khiển cánh tay robot tại E-Deodar. Ảnh: Bloomberg

Tại công ty startup E-Deodar, đội ngũ kỹ thuật viên thưởng thức cà phê từ robot phục vụ do chính mình sản xuất. Mức giá trung bình của robot này chỉ là 15.000 USD, chỉ bằng 1/3 giá các sản phẩm của nhãn hiệu nước ngoài.

Cách đó gần 2.000 km về phía Bắc, trong phòng thí nghiệm của JD.com, các robot như nhện tóm lấy một quyển sách trên băng chuyền và bỏ vào thùng. Robot này có thể phân loại 3.600 vật thể/giờ, năng suất gấp 4 lần con người. Đây chỉ là một phần trong kế hoạch robot hoá hoàn toàn các kho hàng của tự động hoá tại kho của gã khổng lồ thương mại điện tử này.

Tham vọng thống lĩnh thị trường thế giới

Bên trong nhà kho của JD.com. Công ty thương mại điện tử này đang tiến tới tự động hoá hoàn toàn các kho chứa hàng và quá trình giao hàng. Ảnh: Bloomberg

Trung Quốc đang nâng cao tốc độ robot hoá nền kinh tế, tương tự cách phát triển tàu cao tốc hay năng lượng tái tạo trước đây. Các nhà hoạch định kinh tế xem đây nền tảng quan trọng trong mục tiêu thống trị các thị trường mới nổi thế giới về trí thông minh nhân tạo, ôtô không người lái, đồ gia dụng kết nối kỹ thuật số.

"Lịch sử cho thấy Trung Quốc là một nước đi sau nhanh nhẹn và hiệu quả. Câu hỏi đặt ra là liệu họ có khả năng cải tiến công nghệ hay không", Colin Angle, Tổng Giám đốc điều hành iRobot, nhà chế tạo robot có trụ sở Mỹ nhận định.

Các siêu cường robot như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Mỹ là các đối thủ đáng gờm, song Trung Quốc có thể vươn lên nhờ ba lợi thế là quy mô, động lực tăng trưởng và nguồn tài chính.

Theo Bloomberg, năm 2013 Trung Quốc là nơi có tốc độ tăng trưởng thị trường robot cao nhất thế giới và soán ngôi Nhật Bản về doanh số bán hàng nội địa. Đây cũng là nơi khu vực sản xuất đứng trước áp lực tự động hoá lớn.

Năm 2015, tỉnh Quảng Đông công bố kế hoạch trợ cấp 137 triệu USD cho 2.000 công ty địa phương trong lĩnh vực sản xuất robot cùng các nhà máy có kế hoạch tự động hoá. Theo sau chính sách hào phóng này, hàng loạt các startup ở Trung Quốc ra đời.

Để thực hiện tham vọng của mình, Trung Quốc đề ra chiến lược hai bước. Chính phủ Trung Quốc khuyến khích và tạo điều kiện cho các nhà sản xuất robot công nghiệp nội địa như E-Deodar cạnh tranh với các đối thủ ngoại đến từ Nhật hay Mỹ để chiếm lĩnh thị trường trị giá 11 tỷ USD.

Nhu cầu robot của ngành sản xuất Trung Quốc được kỳ vọng sẽ tăng ở mức hai con số, theo Gudrn Litzenberger, Tổng thư ký Liên đoàn Robot thế giới. Năm 2016, ước tính Trung Quốc sản xuất ra 90.000 robot mới, tăng 30% so với năm trước và chiếm 1/3 tổng sản lượng thế giới.

Tuy nhiên, tham vọng của Trung Quốc đi xa hơn những robot đơn thuần lắp ráp hay hàn trong công nghiệp. Đầu năm nay, Trung Quốc triển khai robot giám sát môi trường ở Ga tàu điện đông Trịnh Châu cùng robot phá kỷ lục thế giới về độ sâu hoạt động dưới nước khi lặn xuống 6.329 m ở rãnh Mariana (nơi đáy biển ở độ sâu khoảng 11 km).

Thách thức

Tuy nhiên, Trung Quốc đang tụt lại đằng sau các đối thủ xét về tỷ lệ sử dụng robot. Năm 2015, thống kê chỉ có 49 robot trên 10.000 công nhân Trung Quốc, trong khi con số này ở Mỹ là 176, Đức là 301 và Hàn Quốc là 531 của Hàn. Tuy nhiên, nếu thực hiện thành công tham vọng, Trung Quốc có thể chặn được làn sóng dịch chuyển của các công ty ra nước ngoài.

Dưới chiến lược "Made in China 2025", cùng với kế hoạch robot 5 năm bắt đầu từ tháng 4 năm ngoái, Bắc Kinh tập trung tự động hoá các ngành then chốt như sản xuất ô tô, điện tử, đồ gia dụng, logistics và chế biến thực phẩm. Đồng thời, chính phủ cũng mong muốn tăng thị phần robot nội địa lên 50% vào năm 2020.

Cả nhà sản xuất robot và các công ty có nhu cầu tự động hoá sẽ được hưởng trợ cấp, các khoản vay lãi suất thấp, miễn thuế và tiền thuê đất.

"Dù công bằng hay không, rõ ràng các công ty ở Trung Quốc sẽ nhận nhiều ưu đãi về hoạt động và tài chính. Trung Quốc thực sự có kế hoạch rõ ràng để đạt được mục tiêu", Justin Rose chuyên gia từ Tập đoàn tư vấn Boston nhận xét.

Tự động hoá công nghiệp là vấn đề tối quan trọng với Trung Quốc, nơi dân số đang già hoá và lực lượng lao động co cụm. Mức lương trong lĩnh vực sản xuất tăng hơn hai lần trong vòng một thập kỷ; đồng thời các lao động trẻ ở Trung Quốc không muốn làm những công việc lặp đi lặp lại, theo James Li, Chủ tịch Tập đoàn ABB Robotics, một trong những công ty robot đầu tiên ở Trung Quốc.

Nhân viên vệ sinh robot tại một triển lãm ở Thượng Hải năm 2016. Ảnh: Bloomberg

Thách thức thứ hai của các doanh nghiệp Trung Quốc chính là hiểu biết công nghệ. Nhiều startup trong lĩnh vực robot phải nhập các linh kiện quan trọng từ các đối thủ nước ngoài như Siemens hay Fanuc, lắp ráp vào vỏ robot và dán nhãn Trung Quốc lên sản phẩm.

"Trung Quốc có nhiều công ty robot. Nhưng công nghệ của họ lại thường đến từ Nhật Bản hoặc Mỹ. Những sản phẩm từ công nghệ riêng của Trung QUốc vẫn còn rất hạn chế", Chai Yueting, giám đốc Phòng thí nghiệm Quốc gia về công nghệ thương mại iện tử đại học Tsinghua, nói.

Chai dự đoán ít nhất một nửa nhà sản xuất robot ở Trung Quốc sẽ đóng cửa. Một lĩnh vực quá tải là thách thức chính phủ đã nhận thấy. Công nghệ robot tụt hậu và cấp thấp là những mạo hiểm của Trung Quốc hiện nay, theo Xin Guobin, Thứ trưởng Bộ công nghệ thông tin và Công nghiệp Trung Quốc.

Dù vậy, nhờ nhu cầu khổng lồ cùng trợ giúp tài chính và tham vọng của chính phủ, nhiều khả năng một số công ty có sức cạnh tranh toàn cầu sẽ xuất hiện ở Trung Quốc. E-Deodar là một trong số những công ty thiết lập mục tiêu vươn ra thế giới.

Bắt đầu hoạt động từ năm 2015, startup này thu hút các kỹ sư và nhà phát triển phần mềm bằng môi trường làm việc mang phong cách thung lũng Silicon. "Tôi muốn nhân viên cảm thấy họ đang tới Starbucks chứ không phải một văn phòng", Max Chu, tổng giám đốc E-Deodar khẳng định.

E-Deodar đã làm chủ ba công nghệ tự động hoá phức tạp gồm động cơ Servo, driver và bảng điều khiển (control panel) trong khi hầu hết các công ty trung Quốc đều phải mua lại các công nghệ này từ nước ngoài. Dự báo trong năm 2017, E-Deodar sẽ đạt doanh thu 7,27 triệu USD, tăng 5 lần năm trước.

"Mọi người hỏi chúng tôi sẽ sản xuất robot tới khi nào. Tôi đáp rằng đơn giản thôi, cho tới khi không còn người nào trong nhà máy", ông Chu nói.