Trường hợp được miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự

Theo Luật Nghĩa vụ Quân sự (NVQS), công dân trong độ tuổi thực hiện NVQS, không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ học vấn, nghề nghiệp, nơi cư trú phải thực hiện NVQS theo quy định.

Về độ tuổi gọi nhập ngũ, Luật quy định: Công dân đủ 18 tuổi được gọi nhập ngũ; độ tuổi gọi nhập ngũ từ đủ 18 tuổi đến hết 25 tuổi; công dân đào tạo trình độ cao đẳng, đại học đã được tạm hoãn gọi nhập ngũ thì độ tuổi gọi nhập ngũ đến hết 27 tuổi.

Như vậy, công dân nam trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự có nghĩa vụ phục vụ tại ngũ trong Quân đội nhân dân trừ các trường hợp được miễn đăng ký nghĩa vụ quân sự hoặc miễn gọi nhập ngũ. Đối với công dân nữ trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự trong thời bình nếu tự nguyện và quân đội có nhu cầu thì được phục vụ tại ngũ.

Thời điểm gọi công dân nhập ngũ

Theo đó, hằng năm, gọi công dân nhập ngũ và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân một lần vào tháng hai hoặc tháng ba; trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh thì được gọi công dân nhập ngũ và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân lần thứ hai. Đối với địa phương có thảm họa hoặc dịch bệnh nguy hiểm thì được điều chỉnh thời gian gọi nhập ngũ và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân.

Thời gian khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự: Từ 1/11 đến hết 31/12 hàng năm tương ứng với 1 đợt gọi nghĩa vụ quân sự vào tháng hai hoặc tháng ba. Lệnh gọi khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự sẽ được gửi đến công dân trước 15 ngày.

Chỉ tuyển chọn những công dân có sức khỏe loại 1, 2, 3 và các đơn vị trọng yếu mật của Bộ Quốc phòng sẽ theo tiêu chuẩn riêng. Không gọi nhập ngũ vào Quân đội những công dân có sức khỏe loại 3 có tật khúc xạ về mắt như cận thị trên 1.5 độ, viễn thị các mức độ hoặc nghiện ma túy, nhiễm HIV/AIDS.

Chỉ công dân có trình độ văn hóa từ lớp 8 trở lên, ưu tiên lấy từ cao đến thấp. Riêng những vùng khó khăn, không đảm bảo đủ chỉ tiêu giao quân thì được tuyển chọn công dân có trình độ từ lớp 7 trở lên.

Vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số dưới 10.000 người thì được tuyển 20 – 25% công dân có trình độ tiểu học và còn lại là trung học cơ sở.

Thực hiện theo quy định của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an về tiêu chuẩn chính trị trong tuyển chọn công dân phục vụ trong Quân đội, riêng các đơn vị mật và trọng yếu thì theo chỉ tiêu riêng.

Ngoài ra, công dân đang làm việc tại cơ quan, tổ chức trong thời gian đăng ký nghĩa vụ quân sự, khám, kiểm tra sức khỏe nghĩa vụ quân sự thì được trả nguyên lương, tiền tàu xe và các khoản phụ cấp hiện hưởng.

Công dân đến đăng ký nghĩa vụ quân sự, khám, kiểm tra sức khỏe được bảo đảm chế độ ăn, ở trong thời gian thực hiện đăng ký, khám, kiểm tra sức khỏe, tiền tàu xe đi, về.

Trường hợp được miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự - Nguồn: Kiến Thức

Theo quy định của pháp luật, hiện nay có các trường hợp được miễn thực hiện NVQS bao gồm:

- Không đảm bảo tiêu chuẩn về sức khỏe:

Thông tư liên tịch 36/2011/TTLT-BYT-BQP quy định danh mục các bệnh được miễn NVQS là những bệnh thuộc diện miễn làm nghĩa vụ quân sự không nhận vào quân thường trực. Đây là những trường hợp dễ dàng phát hiện, phân loại sơ bộ được qua theo dõi, quản lý sức khỏe của địa phương và thuộc diện được miễn phát lệnh gọi đi khám sức khỏe hoặc kiểm tra sức khỏe ở y tế cấp huyện, gồm 22 bệnh được miễn NVQS dưới đây:

• Động kinh thỉnh thoảng lên cơn;
• Tâm thần: Điên rồ, mất trí, cuồng dại (bệnh tâm thần có thể đã được điều trị nhiều lần không khỏi);
• Phù thũng lâu ngày do bị các bệnh như: suy tim, viêm thận, thận hư, suy thận mạn tính…;
• Chân voi (do giun chỉ) không lao động được;
• Chân tay tàn tật, biến dạng, mất chức phận chi do mọi nguyên nhân;
• Lao xương khớp, lao hạch đang tiến triển;
• Phong các thể chưa ổn định (có loét, sùi, cụt ngón tay, ngón chân);
• Câm hay ngọng líu lưỡi từ bé;
• Điếc từ bé;
• Mù hoặc chột mắt;
• Run tay chân quanh năm, đi lại khó khăn, không lao động được (như bệnh Parkinson) hoặc chân tay có những động tác bất thường múa giật (Chorée), múa vờn (Athétose);
• Liệt nửa người trái hoặc phải, liệt hai chi dưới;
• Gầy còm, hốc hác, yếu đuối, cơ thể suy kiệt khó có thể hồi phục được do mắc các bệnh mạn tính như lao xơ hang, hen dai dẳng, có biến chứng tâm phế mạn hoặc khí phế thũng, xơ gan cổ trướng;
• Cổ bị cố tật, ngoẹo rõ rệt từ nhiều năm;
• Lùn quá khổ (chiều cao đứng dưới 140 cm);
• Gù có bướu ở lưng do di chứng lao cột sống, chấn thương cũ làm cột sống tổn thương để lại di chứng;
• Tật sụp mi mắt bẩm sinh;
• Sứt môi kèm theo khe hở vòm miệng chưa vá;
• Trĩ mũi (Ozène) có rối loạn phát âm;
• Bệnh khớp có biến dạng teo cơ, cứng khớp;
• Các bệnh lý ác tính;
• Người nhiễm HIV.

Đồng thời, căn cứ vào số điểm chấm cho 8 chỉ tiêu ghi trong phiếu sức khỏe nghĩa vụ quân sự, người có sức khỏe loại 6 (Có ít nhất 1 chỉ tiêu bị điểm 6 - tình trạng sức khỏe rất kém) thì được miễn NVQS.

Xem chi tiết tại Phụ lục I - Phân loại sức khỏe theo thể lực và bệnh tật được ban hành kèm theo Thông tư liên tịch 36/2011/TTLT hoặc bài viết "Quy định việc khám sức khỏe thực hiện nghĩa vụ quân sự".

Ngoài ra, theo điểm c khoản 3 Điều 4 Thông tư 140/2015/TT-BQP quy định tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ thì không gọi nhập ngũ vào Quân đội những công dân có sức khỏe loại 3 có tật khúc xạ về mắt (cận thị 1,5 điop trở lên, viễn thị các mức độ); nghiện ma túy, nhiễm HIV, AIDS.

- Con của liệt sĩ, con của thương binh hạng một;

- Một anh hoặc một em trai của liệt sĩ;

- Một con của thương binh hạng hai; một con của bệnh binh suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; một con của người nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng lao động từ 81 % trở lên;

- Người làm công tác cơ yếu không phải là quân nhân, Công an nhân dân;

- Cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật từ 24 tháng trở lên.

Trước đây, theo Điểm d Khoản 2 Điều 4 Thông tư 167/2010/TT-BQP quy định về tiêu chuẩn tuyển quân thì: "Những công dân xăm da (bằng kim) có hình mang tính kinh dị, kỳ quái, kích động, bạo lực gây phản cảm ở những vị trí lộ diện như mặt, cổ, tay (từ 1/3 dưới cánh tay trở xuống); chân (1/3 từ dưới đùi trở xuống), không gọi nhập ngũ vào Quân đội." Do đó, nhiều thanh niên lợi dung quy định này nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ quân sự.

Tuy nhiên, Thông tư 140/2015/TT-BQP được ban hành thay thế Thông tư 167 đã bãi bỏ quy định trên.

Luật gia Đồng Xuân Thuận