Về Nghệ An thăm làng nghề gốm cổ Trù Sơn

Làng Trù Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An là vùng duy nhất làm ra các loại nồi bằng đất ở xứ Nghệ và cũng là nơi hiếm hoi trong cả nước đến nay còn duy trì nghề làm nồi đất. 

Nằm cách thị trấn Đô Lương (Nghệ An) 20 km về phía đông nam, Trù Sơn là điểm ghé chân khó bỏ qua của bất kỳ ai yêu thích sản phẩm bằng gốm mỗi hành trình về với miền Tây xứ Nghệ.

ve nghe an tham lang nghe gom co tru son
Nét đặc biệt, các sản phẩm ở làng gốm Trù Sơn được nung bằng lò củi truyền thống và đều được làm bằng tay thủ công.- Ảnh: Quốc Đàn

Theo những bậc cao niên trong nghề, không ai biết chính xác nghề 'vắt đất làm nồi' có ở Trù Sơn từ thời nào. Chỉ biết rằng, để phục vụ nhu cầu trong đời sống, những người nông dân ở đây đã tìm cách tạo ra những sản phẩm từ đất phục vụ cho sinh hoạt của mình, rồi sau đó mới nghĩ đến chuyện mang đi bán.

Nếu gốm sứ Bát Tràng hay gốm sứ Hội An được dùng làm vật trang trí trong cung vua phủ chúa bởi vẻ cầu kỳ, tinh xảo đến từng chi tiết thì gốm Trù Sơn lại được dùng phổ biến trong đời sống hằng ngày như nồi, siêu dùng để đun nấu thức ăn, sắc thuốc. Bởi vậy, trong mỗi gia đình ở các làng quê miền Trung đều không thể thiếu một vài chiếc nồi đất. Nồi đất để kho cá, kho thịt, để luộc khoai, nấu cơm thì ngon không gì sánh nổi. Món ăn nấu bằng nồi đất vừa mang lại hương vị đậm đà lại dùng được dài ngày.

ve nghe an tham lang nghe gom co tru son

Những người phụ nữ Trù Sơn bao đời nay vẫn cần mẫn gắn bó với nghề gốm - Ảnh: Quốc Đàn

ve nghe an tham lang nghe gom co tru son
Những chiếc nồi đất Trù Sơn được làm hoàn toàn bằng tay chỉ với bàn xoay, vài miếng giẻ nhỏ và những khoanh nứa mỏng để tạo dáng, làm nhẵn. - Ảnh: Quốc Đàn

Gốm ở Trù Sơn có lẽ là loại gốm còn giữ được những nét cơ bản nhất của gốm cổ. Không chỉ vì nó được làm thủ công mà ở đây trong từng khâu, từng công đoạn đều đơn giản, không cầu kỳ, sặc sỡ, tuy nhẹ, mỏng, nhưng khá cứng. Để có được loại đất ưng ý để về làm gốm, người Trù Sơn phải xuống Nghi Văn (Nghi Lộc) và lên tận Sơn Thành (Yên Thành), những nơi đó mới có loại đất sét có màu đỏ, dẻo và đẹp, thích hợp cho việc làm gốm.

Đất đã nhồi kỹ sẽ được cho lên bàn xoay để tạo ra những hình dáng thô sơ ban đầu của những chiếc nồi, chiếc siêu. Khi đã làm xong phần thô, những chiếc nồi sẽ được bàn tay khéo léo của người thợ gọt lại cho thật nhẵn và đem đi phơi nắng, sau đó sẽ được đưa vào lò nung. Là một công việc mang tính “nghệ thuật”, đòi hỏi người thợ phải tỉ mẩn, cẩn thận, khéo léo, kiên trì và chịu khó.

ve nghe an tham lang nghe gom co tru son
Nguyên liệu để nung đốt chủ yếu là các loại lá như lá tre, lá bạch đàn, lá thông và rơm. Thời gian nung đốt chừng 5 đến 6 tiếng đồng hồ là xong - Ảnh: Quốc Đàn

Cuối cùng đến công đoạn nung gốm, người ta thường đắp những lò nung ngoài trời, không hề có mái che đậy và được đắp rất đơn sơ. Nung gốm là khâu quan trọng nhất quyết định đến thành công và chất lượng của những chiếc nồi đất. Một mẻ nung gốm như vậy được khoảng 250 - 300 chiếc nồi, siêu.

Sau khi được xếp vào trong lò hình tam giác xây bằng đá ong, gốm được nung bằng lá thông, bên ngoài có một lớp rơm để giữ nhiệt. Một mẻ gốm được nung liên tục suốt 4-5 tiếng mới hoàn thành. Tuy nhiên để gốm chín đều, người thợ phải biết cách "xem lửa" mới biết thời điểm nào là cần phải dừng nung.

ve nghe an tham lang nghe gom co tru son
Nung nồi là khâu quan trọng nhất quyết định đến thành công và chất lượng của sản phẩm - Ảnh: Quốc Đàn
ve nghe an tham lang nghe gom co tru son
Đến nay, trải qua bao thế hệ có lúc thăng trầm lúc hưng thịnh nhưng người thợ Trù Sơn vẫn mãi say nghề say đất, để giữ gìn nét đẹp truyền thống của làng nghề gốm cổ lâu đời cho con cháu mai sau - Ảnh: Quốc Đàn
ve nghe an tham lang nghe gom co tru son

Mỗi một sản phẩm được hình thành gửi gắm biết bao tấm huyết, niềm đam mê và cũng đầy hy vọng của bà con làng gốm cổ Trù Sơn nơi đây - Ảnh: Quốc Đàn

Ảnh: Quốc Đàn

chọn
Những dự án sắp ra mắt của Vincom
Dự kiến giai đoạn quý II - quý IV/2024, Vincom sẽ khai trương 6 dự án, gồm Vincom Mega Mall Grand Park; Vincom Plaza Hà Giang; Vincom Mega Mall The Empire; Vincom Plaza Điện Biên Phủ; Vincom Plaza Đông Hà Quảng Trị và Vincom Plaza Bắc Giang.