Đường sắt đô thị dẫn đầu dự án tăng vốn, chậm tiến độ

Các dự án chậm tiến độ, tăng vốn chủ yếu là đường sắt đô thị. (Ảnh: Di Linh).

Chủ yếu là dự đường sắt đô thị chậm tiến độ

Ngày 16/10, Bộ GTVT đã thông tin về các dự án trọng điểm của ngành chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư.

Cụ thể, Bộ này cho biết các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông trọng điểm được triển khai trong thời gian qua phải điều chỉnh tổng mức đầu tư nhiều lần, tăng lớn so với phê duyệt ban đầu, kéo dài thời gian thực hiện chủ yếu là các dự án đường sắt đô thị.

"Giai đoạn từ năm 2016 trở lại đây, với các qui định pháp luật về đầu tư, xây dựng hiện nay, cùng với việc siết chặt kỉ luật, kỉ cương trong đầu tư, xây dựng, chưa có tình trạng dự án phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư", Bộ GTVT cho biết.

Bộ cũng đưa ra các công trình chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư ở nhóm dự án đường bộ là cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận và cao tốc Bến Lức - Long Thành.

Nhóm dự án đường sắt đô thị chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư gồm có 5 dự án. Trong đó, 3 dự án do Hà Nội và TP HCM làm chủ đầu tư.

Cụ thể là Dự án đường sắt đô thị tuyến số 1 Bến Thành – Suối Tiên và tuyến số 2 Bến Thành – Tham Lương do UBND TP HCM làm chủ đầu tư; Dự án đường sắt đô thị tuyến số 3 Nhổn – Ga Hà Nội do UBND TP Hà Nội làm chủ đầu tư.

2 dự án do Bộ GTVT làm chủ đầu tư gồm Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến Cát Linh – Hà Đông, Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 Yên Viên – Ngọc Hồi.

Đường sắt Cát Linh - Hà Đông chưa rõ ngày khai thác thương mại. (Ảnh: Di Linh).

Chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư vì năng lực, kinh nghiệm

Về nguyên nhân tăng tổng mức đầu tư và chậm tiến độ các dự án đường sắt đô thị, Bộ GTVT cho biết đây đa phần đều là các dự án lớn và công nghệ phức tạp lần đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam do đó chưa có kinh nghiệm quản lí thực hiện.

"Năng lực và kinh nghiệm quản lí thực hiện của Chủ đầu tư đối với các dự án lớn về lĩnh vực đường sắt đô thị rất mới và còn hạn chế.

Các tư vấn tham gia thực hiện dự án đều là các tư vấn lớn, tuy nhiên thiếu kinh nghiệm về hệ thống quản lí và qui trình thủ tục ở Việt Nam dẫn đến trong quá trình thực hiện gặp nhiều vướng mắc", Bộ GTVT cho hay.

Cũng theo Bộ này, do chưa có kinh nghiệm với loại hình công trình đường sắt đô thị nên cả Chủ đầu tư và Tư vấn lập dự án tính toán tổng mức đầu tư chưa xác thực với tình hình thực tế phải điều chỉnh nhiều nội dung thiếu sót và chưa phù hợp trong thiết kế cơ bản ban đầu như:

Thay đổi về thông số kĩ thuật, qui mô xây dựng như cục bộ về bình đồ tuyến và một số thông số kĩ thuật của Dự án (tải trọng trục, cự li tim đường, đường kính trong hầm, ray, hệ thống thông tin tín hiệu...).

Thay đổi về qui mô xây dựng so với thiết kế cơ sở được duyệt trước đây; thay đổi về qui mô xây dựng công trình đường sắt ngầm; thay đổi qui mô về hệ thống điện…

Bên cạnh đó, Bộ cho biết các dự án đường sắt đô thị cũng vướng mắc, chậm kéo dài công tác giải phóng mặt bằng, di chuyển hạ tầng kĩ thuật ngầm, nổi, cây xanh, đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng các ga ngầm.

"Công tác giải phóng mặt bằng kéo dài dẫn đến thời gian thực hiện kéo dài, ảnh hưởng đến yếu tố trượt giá tăng", Bộ thông tin.

Bên cạnh đó, Bộ GTVT cũng cho biết việc tiến độ dự án kéo dài dẫn đến tổng mức đầu tư tăng do các yếu tố biến động giá của một số nguyên, nhiên vật liệu và tăng mức lương tối thiểu theo qui định.

Các dự án đều phải điều chỉnh tổng mức đầu tư và hình thành các yếu tố quan trọng quốc gia cần điều chỉnh lại thủ tục từ chủ trương đầu tư… theo qui định của Luật Đầu tư công.

"Kế hoạch vốn ODA hàng năm không được bố trí đủ làm chậm trễ thanh toán cho các Nhà thầu dẫn đến tiến độ thi công bị ảnh hưởng.

Công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu gặp nhiều vướng mắc, khó khăn do các ràng buộc phức tạp về qui chế đấu thầu của các Nhà tài trợ.

Việc cập nhật tỷ giá ngoại tệ, tỉ lệ tính toán các chi phí dự phòng, rủi ro trượt giá cũng được cập nhật theo quy định mới, ảnh hưởng chung đến việc tăng tổng mức đầu tư", Bộ GTVT cho biết thêm.

Nhiều dự án giao thông trọng điểm gặp khó về tiến độ. (Ảnh: Di Linh).

Trách nhiệm thuộc về ai?

Về trách nhiệm của các bên liên quan với dự án chậm tiến độ, tăng vốn, Bộ cho biết hầu hết các dự án trọng điểm đều là dự án quy mô lớn, đòi hỏi qui trình quản lí, công nghệ thi công phức tạp. Trong đó, một số dự án lần đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam (các dự án đường sắt đô thị).

Với các dự án này, Chủ đầu tư chưa có kinh nghiệm quản lí thực hiện; năng lực nhà đầu tư, Ban quản lí dự án, Tổng thầu, nhà thầu, tư vấn còn hạn chế, chưa thực sự chuyên nghiệp… dẫn đến các khó khăn, vướng mắc không được xử lí triệt để, nhiều nội dung phải điều chỉnh, dẫn đến việc thời gian thực hiện bị kéo dài, điều chỉnh làm tăng tổng mức đầu tư...

Bên cạnh đó, còn có các nguyên nhân khách quan như biến động lớn về giá đầu vào cho các công trình xây dựng, tỉ giá hối đoái thay đổi làm tăng tổng mức đầu tư của dự án; công tác xử lí kĩ thuật, xử lí lún kéo dài, điều kiện địa chất phức tạp, thời tiết không thuận lợi ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án….

"Về cơ bản, việc để chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư các dự án trách nhiệm trước tiên thuộc về các Chủ đầu tư", Bộ GTVT cho hay.

Tuy nhiên, Bộ GTVT cũng đưa ra nhiều yếu tố chủ quan khác như chậm giải phóng mặt bằng, công tác tái định cư kéo dài... Vấn đề này, trách nhiệm thuộc địa phương, Chủ đầu tư thực hiện công tác giải phóng mặt bằng.

Ngoài ra, công tác qui hoạch tại một số địa phương chưa thực sự tốt, mất nhiều thời gian tham vấn, xin ý kiến cơ quan chuyên môn, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án.

Đơn cử như tại dự án đường sắt đô thị Yên Viên – Ngọc Hồi, công tác qui hoạch chi tiết 1/500, các ga Quốc gia Hà Nội, Giáp Bát, Gia Lâm, qui hoạch 1/2000 phân khu ga Hà Nội, phương án tuyến cầu vượt sông Hồng chậm phê duyệt cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ tại dự án.

"Trách nhiệm liên quan đến công tác qui hoạch thuộc địa phương", Bộ cho hay.

Đối với việc tăng tổng mức đầu tư dự án, Bộ cho biết nguyên nhân chính là do chất lượng công tác lập, thẩm định dự án đầu tư.

Đặc biệt đối với các dự án đường sắt đô thị, do chưa có kinh nghiệm với loại hình mới này nên Tư vấn lập dự án tính toán tổng mức đầu tư chưa xác thực với tình hình thực tế, phải điều chỉnh nhiều nội dung thiếu sót và chưa phù hợp trong thiết kế cơ bản ban đầu. Trách nhiệm thuộc về Chủ đầu tư, Tư vấn thực hiện dự án.

Cuối cùng, Bộ cho rằng cơ chế thực hiện các dự án (đặc biệt là các dự án ODA) còn bất cập.

Cụ thể, kế hoạch vốn ODA hàng năm không được bố trí đủ làm chậm trễ thanh toán cho các Nhà thầu, tình trạng thiếu vốn đối ứng kéo dài dẫn đến tiến độ thi công bị ảnh hưởng.

Công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu gặp nhiều vướng mắc, khó khăn do các ràng buộc phức tạp quy chế đấu thầu của các Nhà tài trợ.

Một số công trình hình thành yếu tố quan trọng Quốc gia có tổng mức đầu tư lớn hơn 10.000 tỉ đồng, kéo theo quy trình thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án thường mất nhiều thời gian do Chính phủ phải xem xét, báo cáo Quốc hội thông qua trước khi phê duyệt điều chỉnh…

"Đây là một khó khăn chung, có liên quan đến trách nhiệm của rất nhiều cấp, bộ, ngành và cần được nghiên cứu, điều chỉnh cho phù hợp", Bộ GTVT kết luận.