Lập bàn thờ vọng cần thực hiện nghi thức thế nào?

Bàn thờ vọng áp dụng cho con cháu sống xa quê, hướng vọng về quê, thờ cha mẹ ông bà tổ tiên, hương khói trong những ngày giỗ, tết (Ảnh minh họa: Báo Gia đình và Xã hội).

Bàn thờ vọng là gì?

Ngày xưa, với nền kinh tế nông nghiệp tự cung, tự cấp, người nông dân suốt đời không rời quên cha đất tổ, chuyển cư sang làng bên cạnh cũng đã gọi là biệt quán, li hương. Bàn thờ vọng khi ấy chỉ là hiện tượng cá biệt và tạm thời, chưa thành phong tục phổ biến.

Ngày nay bàn thờ vọng áp dụng cho con cháu sống xa quê, hướng vọng về quê, thờ cha mẹ ông bà tổ tiên, hương khói trong những ngày giỗ, tết và trở nên khá phổ biến.

“Vọng bái” nghĩa là vái lạy từ xa. Ngày xưa, khi triều đình có những điển lễ lớn, các quan trong triều tập trung trước sân rồng làm lễ, các quan ở các tỉnh hoặc nơi biên ải, thiết lập hương án trước sân công đường, thắp hương, nến, hướng về kinh đô quì lạy Thiên tử.

Khi nghe tin cha mẹ hoặc ông bà mất, con cháu chưa kịp về quê chịu tang, cũng thiết lập hương án ngoài sân, hướng về quê làm lễ tương tự. Các bàn thờ thiết lập như vậy chỉ có tính tạm thời, sau đó con cáo quan xin về cư tang ba năm.

Các thiện nam tín nữ hàng năm đi trẩy hồi đền thờ Đức Thánh Trần ở Vạn Kiếp, đức Thánh mẫu ở Đền Sòng… Dần dần về sau, đường sá xa xôi cách trở, đi lại khó khăn, cũng lập bàn thờ vọng như vậy.

Nơi có nhiều tín đồ tập trung, dần hình thành tổ chức. Các thiện nam tín nữ quyên góp nhau cùng xây dựng tại chỗ một đền thờ khác rồi cử người đến bàn thờ chính xin bát hương về thờ. Những đền thờ đó gọi là vọng từ, ví dụ ở số nhà 35 Tôn Đức Thắng Hà Nội có “Sùng Sơn vọng từ” nghĩa là đền thờ vọng của núi Sòng, tức là thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

Bàn thờ vọng ông bà cha mẹ chỉ được lập tập trung khi con cháu sống xa quê. Những người con thứ, bất cứ giàu nghèo, sang hèn, nếu sống gần quê (gần cánh cửa trưởng), trên đất tổ phụ lưu lại thì đến ngày giỗ, ngày tết phải có phận sự góp lễ, hoặc đưa lễ đến nhà thờ hay nhà con trưởng mà làm lễ.

Cho dù cửa trưởng chỉ thuộc hàng cháu, thì các chú hoặc ông chú vẫn phải thờ cúng ông bà tại nhà cửa trưởng. Do đó không có lệ lập bàn thờ vọng đối cửa thứ ngay ở quê nhà. Nếu cửa trưởng khuyết hoặc xa quê, thì người thứ hai thế trưỏng được quyền lập bàn thờ chính. Khi ấy bàn thờ ở nhà người anh cả xa quê lại là bàn thờ vọng.

Phong tục này rất hay và rất có ý nghĩa, bởi lẽ chữ “hiếu” đi đôi với chữ “đễ”. Khi sống cũng như đã mất, ông bà cha mẹ bao giờ cũng mong muốn anh chị em sống hòa thuận, một nhà đầm ấm.

Thỉnh vong hồn về cầu cúng lễ bái, mà anh chị em ở gần nhau không sum họp, mỗi người cúng một nơi, thì đó là mầm mống của sự bất hòa, vong hồn làm sao mà thanh thản được!

Nếu có nhà riêng, tương đối rộng rãi khang trang, thì bàn thờ đặt ở một phòng riêng chuyên để thờ cúng cho tôn nghiêm (Ảnh minh họa: Phunutoday).

Lập bàn thờ vọng như thế nào?

Lập bàn thờ vọng chưa phải là phong tục cổ truyền, chưa có nghi lễ nhất định, mà chỉ là kinh nghiệm truyền lại từ khoảng đầu thế kỉ lại đây. Chúng ta có thể tùy hoàn cảnh thuận tiện mà vận dụng.

Khi bắt đầu lập bàn thờ vọng phải về quê chính báo cáo gia tiên tại bàn thờ chính. Sau đó xin phép chuyển một lư hương phụ hoặc mấy nén hương đang cháy dở mang đến bàn thờ vọng rồi thắp tiếp.

Nếu có nhà riêng, tương đối rộng rãi khang trang, thì bàn thờ đặt ở một phòng riêng chuyên để thờ cúng cho tôn nghiêm, hoặc kết hợp đặt ở phòng khách, nhưng cao hơn chỗ tiếp khách. Nếu đặt bàn thờ gia thần riêng, thì phải đặt thấp hơn bàn thờ gia thần một ít.

Đặt bàn thờ vọng hướng về quê chính, để khi người gia trưởng thắp hương vái lạy thuận hướng vái lạy về quê. Ví dụ người quê miền Trung sống ở Hà Nội thì đặt bàn thờ vọng phía Nam căn phòng hay ngoài sân, ngoài hiên. Không nên đặt bàn thờ trong buồng ngủ, trừ trường hợp nhà quá chật hẹp quá và cũng không nên đặt bàn thờ vọng cạnh chỗ uế tạp, hoặc cạnh lối đi.

Đối với những gia đình ở khu tập thể nhà tầng, nếu câu nệ quá thì không còn chỗ nào đặt được bàn thờ. Những người sống tập thể, chỉ đặt một lọ cắm hương đầu giường nằm của mình cũng đủ, miễn là có lòng thành kính, chẳng cần phải câu nệ hướng nào, cao thấp rộng hẹp ra sao.

Nhà chật, muốn đặt bàn thờ ngoài ban công cần hết sức lưu ý những điều này Đặt bàn thờ ở đâu luôn là câu hỏi lớn đối với những gia chủ có nhà chật. Vậy đặt bàn thờ ở ban công ...

Con gái thờ cúng bố mẹ đẻ tại nhà chồng có phạm điều cấm kỵ? Nhiều phụ nữ đã day dứt vì không thờ cúng được bố mẹ đẻ, bởi theo phong tục, đi lấy chồng chỉ thờ cúng tổ ...

Tục thờ cúng tổ tiên là bản sắc văn hóa của người Việt Nam Thờ cúng tổ tiên vốn là một phong tục lâu đời ở Việt Nam, cũng là biểu hiện của lòng hiếu thảo, nhớ đến công ...

Khấn lễ bằng smart phone thành tâm liệu có được thần linh phù hộ? Nếu tìm được các bài văn khấn vào đúng các dịp quan trọng như ngày rằm, mùng một, đặc biệt là rằm tháng 7 âm ...

Lễ cầu siêu thai nhi tại chùa cần chuẩn bị những gì? Theo sư thầy Minh Đức (chùa Phúc Khánh), khi làm lễ cầu siêu thai nhi tại chùa, bố mẹ hoặc người làm lễ chỉ cần ...

Những ngôi chùa cầu siêu nổi tiếng thường được lui tới rằm tháng 7 Ba ngôi chùa nổi tiếng linh thiêng tại Hà Nội thường xuyên tổ chức lễ cầu siêu vào rằm tháng 7 âm lịch hằng năm ...

Cúng cầu siêu và đọc bài văn khấn vong thai nhi tháng cô hồn thế nào mới đúng? Tháng cô hồn những người làm mẹ từng một lần phải bỏ con dù là vì lý do khách quan hay chủ quan đều đau ...

Những ngôi chùa nổi tiếng về gửi vong thai nhi và cầu siêu ở Hà Nội Có rất nhiều lý do khác nhau, bố mẹ không thờ cúng vong thai nhi tại nhà. Vì thế, những ngôi chùa nổi tiếng linh ...

Mẹ nên làm gì cho vong hồn thai nhi dễ siêu thoát trong tháng cô hồn Với những người mẹ trẻ, chắc chắn rằng việc mất đi đứa con còn trong bào thai dù cách này hay cách khác đều mang ...

Muộn vợ muộn chồng có phải do không chịu đi cắt tiền duyên? Ngày nay, rất nhiều các bạn trẻ muốn sống độc thân hoặc có xu hướng kết hôn muộn. Tuy nhiên bậc cha mẹ lại nghĩ ...