'Hiệu ứng tháng Giêng' của chứng khoán Việt Nam

"Hiệu ứng tháng Giêng" (January Effect) là thuật ngữ nói về sự tăng trưởng của cổ phiếu trong tháng đầu năm. Theo nghiên cứu trước đây của nhiều chuyên gia như Rozeff và Kinney, Banz, Donald Keim..., giá cổ phiếu giai đoạn này có xu hướng hồi phục so với cuối năm. Diễn biến này xảy ra nhiều và rõ ràng hơn ở những cổ phiếu vốn hoá vừa và nhỏ.

Riêng thị trường chứng khoán Việt Nam từ lúc vận hành đến nay, VN-Index có 12 trong số 19 năm tăng điểm trong tháng đầu. Thu hẹp dữ liệu từ năm 2010 đến 2019, chỉ số này cũng tăng 8 trong số 10 năm. Tỉ suất sinh lời tốt nhất vào năm 2013 với 16% và kém nhất vào năm 2016 khi giảm 6%.

Theo ông Trần Trương Mạnh Hiếu – Trưởng nhóm chiến lược thị trường Công ty cổ phần Chứng khoán KIS Việt Nam, dữ liệu của thị trường Việt Nam hạn chế nên việc kiểm định hiệu ứng này một cách khoa học tương đối khó. Chưa có nhiều cơ sở khẳng định thị trường phản ánh đúng thuật ngữ này trong thập kỉ vừa qua, nhưng về mặt thống kê thì hình mẫu này khá đúng.

"Có nhiều cách lý giải khác nhau về hiệu ứng này, nhưng cách hiểu theo hướng hành vi giao dịch của nhà đầu tư tổ chức được ủng hộ hơn cả", ông Hiếu nhận định.

Cụ thể, các tổ chức quản lí quỹ sẽ đánh giá hiệu quả danh mục vào cuối năm để báo cáo với nhà đầu tư. Trong quá trình này, họ thường cơ cấu danh mục để "đánh bóng" báo cáo thông qua việc bán những cổ phiếu đang lỗ hoặc nhiều rủi ro. Hành động này vô tình làm thị trường suy giảm vào tháng cuối năm. 

Tuy nhiên, họ sẽ bắt đầu giải ngân vào những mã tiềm năng sinh lời cao từ tháng 1 theo chu kỳ đầu tư mới, qua đó tạo nên lực cầu cao và tác động tích cực đến chỉ số chung.

Dựa trên lịch sử thống kê, ông Hiếu cho rằng, nhà đầu tư có thể tận dụng hiệu ứng này bằng việc quan sát kĩ nhóm cổ phiếu vốn hoá nhỏ bởi ưu thế sinh lời tốt. Bù lại, thanh khoản của nhóm này không hấp dẫn nên nhà đầu tư cần sẵn sàng chấp nhận rủi ro tương xứng.

Trong khi đó, ông Nguyễn Trung Du - Giám đốc tư vấn đầu tư Công ty cổ phần Chứng khoán VNDIRECT - cho rằng, khi thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng chuyên nghiệp và phân hoá ở mức độ cao hơn, hiệu ứng này chỉ giúp nhà đầu tư có thêm cơ sở tham khảo trước khi đầu tư, còn sinh lời được hay không lại phụ thuộc lớn vào danh mục cổ phiếu.

"Hai năm gần đây, nhiều cổ phiếu vẫn tăng giá tốt bất chấp sóng lên xuống của VN-Index. Nhà đầu tư. Vì thế, nên quan tâm tới yếu tố cơ bản của doanh nghiệp thay vì kì vọng vào sự may mắn của một hiệu ứng", ông Du đưa ra lời khuyên.

Chỉ số đại diện cho sàn TP HCM đã xác nhận xu hướng tăng trong ngắn hạn khi chốt phiên giao dịch cuối năm Kỷ Hợi trên mốc 990 điểm. Dòng tiền chày vào trong những phiên cuối khá yếu, nhưng với tâm lí hưng phấn, xác suất xuất hiện "hiệu ứng tháng Giêng" sau Tết Nguyên đán rất lớn.

Sau đợt công bố kết quả kinh doanh quý IV/2019, thị trường có thể phân hoá mạnh hơn và là cơ hội cho những cổ phiếu vốn hoá nhỏ bật lên. 

Ông Hiếu dự báo, chỉ số sẽ gặp kháng cự mạnh quanh vùng 1.000 điểm. Đây là vùng hội tụ nhiều yếu tố quan trọng, đồng thời là ngưỡng nhạy cảm với thị trường. Nếu vượt vùng này, chỉ số rất có thể hình thành pha tăng trưởng mới trong trung và dài hạn.