Virus corona đã tàn phá nền kinh tế Trung Quốc như thế nào?

Mặc dù các trường hợp đầu tiên của virus corona đã được ghi nhận vào cuối tháng 12/2019, nhưng đến ngày 20/12020, chính phủ mới xác nhận chủng virus này có thể lây từ người này sang người khác.

Để ngăn chặn sự lây lan của dịch Covid-19, chính phủ đã áp dụng các biện pháp hạn chế đi lại trên toàn quốc, làm gián đoạn mạng lưới logistics và tàn phá nhiều ngành công nghiệp từ lọc dầu đến sản xuất thiết bị.

Giá cả hàng hóa, bao gồm dầu, quặng sắt và đồng, đều giảm mạnh. Điều này phản ánh tác động to lớn của dịch bệnh đối với nhu cầu tại Trung Quốc. Chẳng hạn như dầu thô Brent, một trong hai giá dầu tiêu chuẩn chính của thế giới, đã giảm 15% trong giai đoạn từ 20/1 đến ngày 6/2, xuống mức khoảng 55 USD/thùng.

Nhu cầu dầu giảm mạnh

Thành phố Vũ Hán, tâm chấn của vụ dịch, đã bị phong tỏa vào ngày 23/1, việc vận chuyển vào thành phố bị đình chỉ, bao gồm tất cả các chuyến bay, xe lửa và xe buýt. Không lâu sau đó, các biện pháp kiểm soát du lịch trên cả nước đã có hiệu lực. Các hãng hàng không trên khắp thế giới cũng tạm ngưng bay đến Trung Quốc trong nỗ lực ngăn chặn sự lây lan của virus corona.

Tính đến trưa ngày thứ sáu (7/2), 67 hãng hàng không đã dừng tổng cộng 2.297 chuyến bay quốc tế đến Trung Quốc, theo dữ liệu từ VariFlight, nhà cung cấp thống kê hàng không. Chỉ riêng trong nước, 41 hãng hàng không đã hủy tổng cộng 11.800 chuyến bay.

Trên các tuyến đường, hệ thống xe buýt công cộng ở 28 tỉnh thành đã tạm ngưng hoàn toàn hoặc một phần, kể từ ngày 30/1. Các xe buýt liên tỉnh đã bị đình chỉ hoạt động ở ít nhất 16 tỉnh thành, theo các quan chức Trung Quốc.

Bộ giao thông Vận tải Trung Quốc đã ước tính rằng trong 10 ngày cho đến ngày 2/2, người dân ở Trung Quốc đã thực hiện 190 triệu chuyến đi bằng đường sắt, đường bộ, đường hàng không hoặc đường biển, giảm 73% so với cùng kì năm trước.

Sự thay đổi đó tác động lớn đến các lĩnh vực khác của nền kinh tế. Ngành công nghiệp vận tải tiêu thụ tới 70% nhiên liệu và các sản phẩm dầu tinh chế khác trong nước, theo ông Pan Xiang, nhà phân tích dầu tại Huatai Futures Co. Ltd.

"Dịch virus corona đã kìm hãm sự tiêu thụ dầu của Trung Quốc," Pan cho biết thêm.

Công ty tư vấn năng lượng Wood Mackenzie đưa ra dự báo trong một báo cáo vào cuối tháng trước, rằng nhu cầu dầu của Trung Quốc trong quí I/2020 giảm hơn 250.000 thùng/ngày so với cùng kì năm trước.

Đầu tháng này, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và các đồng minh đã tổ chức một cuộc họp để thảo luận về việc cắt giảm sản lượng mạnh hơn so với trước đây, vì lo ngại virus corona có thể gây tổn hại đến nhu cầu dầu mỏ trên toàn cầu.

Hàng tồn kho chất đống

"Nhu cầu yếu đã dẫn đến sự tích tụ hàng tồn kho trong chuỗi cung ứng thượng nguồn của nhiều lĩnh vực ngành năng lượng. Nhà máy lọc dầu ở Trung Quốc đã phải chứng kiến sự tăng trưởng nhanh chóng của hàng tồn kho", ông Zhu Fang, một nhà phân tích tại Liên đoàn Công nghiệp Hóa chất và Dầu khí Trung Quốc (CPCIF), cho biết.

Sự tích tụ hàng tồn kho cũng trở nên phổ biến trong các ngành công nghiệp nặng khác, bao gồm luyện thép và đồng. Hôm thứ sáu (7/2), hàng tồn kho thép của Trung Quốc đã đạt mức cao nhất mọi thời đại, là 25 triệu tấn, tăng 54% so với mức trước kì nghỉ Tết Nguyên đán, theo Mysteel.com, nhà cung cấp dữ liệu công nghiệp có trụ sở tại Thượng Hải.

Xu Xiangchun, nhà phân tích cao cấp tại Mysteel.com, cho rằng tồn kho đã gây áp lực rất lớn cho các công ty. "Nhiều công ty thép đã cắt giảm sản xuất tại các nhà máy ở nhiều tỉnh trên cả nước, bao gồm cả Hà Bắc và Thiểm Tây", ông Xu nói.

Ngoài nhu cầu yếu, một vấn đề khác đối với các công ty năng lượng là mảng logistics bị kìm hãm, do việc đi lại bị hạn chế. Điều này khiến việc giao sản phẩm trở nên khó khăn, giám đốc điều hành của công ty tại một nhà máy lọc dầu có trụ sở tại Sơn Đông chia sẻ.

Các công ty nhỏ hơn dự kiến sẽ bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch virus corona. Sự thiếu hụt lao động và khó khăn trong việc quay lại sản xuất sau kì nghỉ, đặt ra những thách thức lớn hơn đối với nhiều nhà máy lọc dầu nhỏ. Hầu hết các doanh nghiệp qui mô nhỏ không có dòng tiền dồi dào, và phụ thuộc nhiều vào các khoản vay ngân hàng, giám đốc điều hành nhà máy lọc dầu cho biết.

Về lâu dài, sự bùng phát virus corona có thể làm tăng tốc độ rung chuyển toàn ngành của nhiều ngành công nghiệp năng lượng, Xu Qiyuan, nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc (CASS), cho biết.

Điều đó đặc biệt đúng với trường hợp của dầu. Đây là lĩnh vực mà chính phủ trong nhiều năm đã khuyến khích các công ty mở rộng kinh doanh trong chuỗi công nghiệp, từ lọc dầu đến sản xuất hóa chất, theo thông tin từ ông Pang Guanglian, một nhà nghiên cứu khác tại Liên đoàn Công nghiệp Hóa chất và Dầu khí Trung Quốc (CPCIF). "Những người chơi nhỏ hơn, như những người ở Sơn Đông, sẽ bị vắt kiệt sức", ông Pang nói.

Gián đoạn chuỗi cung ứng

Ngoài công nghiệp nặng, các lĩnh vực khác của nền kinh tế cũng bị ảnh hưởng.

Vũ Hán là một trung tâm sản xuất cho các màn hình hiển thị, với các nhà máy được điều hành bởi các ông lớn trong ngành, như BOE Technology Group, TCL và Tianma Microelectronics. Nhiều nhà sản xuất đã bị thiếu hụt nguồn cung kể từ khi Vũ Hán bị phong tỏa vào ngày 23/1.

Hồi đầu tháng 2, TCL đã cho biết rằng trong khi các bộ phận của hai nhà máy ở Vũ Hán hoạt động bình thường, việc sản xuất có thể bị gián đoạn do những hạn chế về logistics và sự chậm trễ trong việc vận chuyển nguyên liệu thô. Ông Chen Hu của viện nghiên cứu công nghiệp AVC Revo, dự đoán rằng việc sản xuất màn hình hiển thị của Trung Quốc sẽ giảm 10% trong tháng 2/2020, do sự gián đoạn gây ra bởi virus corona.

Ngành công nghiệp điện thoại thông minh của Trung Quốc có thể phải gánh chịu mức độ thiệt hại tương tự. Công ty nghiên cứu Strateg Analytics dự báo đầu tháng này rằng doanh số bán điện thoại thông minh giảm 30% trong quí I/2020.

70% điện thoại thông minh trên thế giới được sản xuất tại Trung Quốc, sự lây lan của virus corona có khả năng làm tổn thương chuỗi cung ứng toàn cầu.

Lấy ví dụ về trường hợp của Apple, ít nhất 40% điện thoại thông minh của họ được sản xuất bởi nhà thầu sản xuất Foxconn tại một nhà máy ở Trịnh Châu, thủ phủ của tỉnh Hà Nam. Bà Sui Qian, một nhà phân tích tại Strateg Analytics, hi vọng rằng doanh số bán điện thoại thông minh toàn cầu của nhà sản xuất iPhone có thể chỉ giảm 13% trong quí đầu năm nay, do sự gián đoạn hoạt động của Foxconn.

Khởi động lại sản xuất

Bắc Kinh đã triển khai một loạt các biện pháp tài chính nhằm đối phó với tác động kinh tế của virus, trong đó Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã bơm 1,7 nghìn tỉ nhân dân tệ vào hệ thống tài chính từ 3/2 đến 4/2 để vực dậy thị trường trong nước.

Chính quyền địa phương cũng đã làm theo bằng cách đưa ra các chính sách hỗ trợ của riêng họ. Vào ngày 4/2, chính quyền tỉnh Sơn Đông đã ban hành một loạt các biện pháp tài chính và thuế để giúp đỡ các công ty vừa và nhỏ, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải hỗ trợ các công ty này.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng thay vì sử dụng chính sách tài khóa và tiền tệ mở rộng, Bắc Kinh nên tập trung vào việc tạo ra một môi trường tốt hơn để các công ty nối lại hoạt động.

"Một khía cạnh quan trọng khác là logistics", ông Xu của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc cho biết. Động thái kế tiếp Chính phủ nên làm là dần dần loại bỏ các hạn chế về giao thông, ông nói.