Vụ sàm sỡ bé gái trong thang máy ở Sài Gòn: Người am hiểu luật pháp mà vẫn thực hiện hành vi phạm tội có phải là tình tiết tăng nặng?

Chiều 4/4, VKSND TP HCM cho biết đã thụ lí tin báo tố giác tội phạm, đồng thời chỉ đạo VKSND quận 4 phối hợp với Công an quận này điều tra, làm rõ clip ghi lại hình ảnh bé gái bị một người đàn ông sàm sỡ trong thang máy ở chung cư Galaxy 9, đường Nguyễn Khoái (phường 1, quận 4).

Theo đó, VKS xác định người đàn ông trong clip là ông Nguyễn Hữu Linh (61 tuổi, nguyên Phó viện trưởng VKSND TP Đà Nẵng). Về thẩm quyền trong vụ việc này, VKSND TP HCM sẽ tham gia theo dõi, chỉ đạo xử lí nghiêm. Còn thẩm quyền giải quyết vụ án thuộc về VKSND quận 4.

Qua vụ việc có nhiều độc giả có thắc mắc: Người người đàn ông trong clip nguyên Phó viện trưởng VKSND TP Đà Nẵng, vậy có thể áp dụng "người am hiểu luật pháp mà vẫn thực hiện hành vi phạm tội thì xem đó là tình tiết tăng nặng" không?

Hình ảnh ông L. ôm bé gái trong thang máy. (Ảnh cắt từ clip).

Quy định về các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự

Bộ luật Hình sự năm 2015 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định 15 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự tại Điều 52. Cùng với đó là các điều kiện khi áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; hậu quả pháp lý khi áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Cụ thể các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự được quy định tại Điều 52 Bộ luật hình sự năm 2017 theo đó các tình tiết được coi là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự gồm có:

- Phạm tội có tổ chức

Phạm tội có tổ chức là hình thức đồng phạm có sự câu kết chặt chẽ giữa những người cùng thực hiện tội phạm.

Phạm tội có tổ chức, là trường hợp nhiều người cố ý cùng bàn bạc, cấu kết chặt chẽ với nhau, vạch ra kế hoạch để thực hiện một tội phạm, dưới sự điều khiển thống nhất của người cầm đầu.

Phạm tội có tổ chức, là một hình thức đồng phạm, có sự phân công, sắp đặt vai trò của những người tham gia. Trong đó mỗi người thực hiện một hoặc một số hành vi và phải chịu sự điều khiển của người cầm đầu.

- Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp

Chỉ áp dụng tình tiết "phạm tội có tính chất chuyên nghiệp" khi có đầy đủ các điều kiện sau đây:

+ Cố ý phạm tội từ năm lần trở lên về cùng một tội phạm không phân biệt đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay chưa bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa được xóa án tích;

+ Người phạm tội đều lấy các lần phạm tội làm nghề sinh sống và lấy kết quả của việc phạm tội làm nguồn sống chính.

- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội

Người có chức vụ là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một công vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ.

Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội là tội phạm xảy ra là do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện và hành vi phạm tội đó có liên quan trực tiếp đến chức vụ, quyền hạn của họ, nếu họ không có chức vụ, quyền hạn đó thì họ khó có thể thực hiện việc phạm tội; chức vụ, quyền hạn là điều kiện thuận lợi để người phạm tội thực hiện tội phạm một cách dễ dàng.

- Phạm tội có tính chất côn đồ

Có tính chất côn đồ là hành động của những tên coi thường pháp luật, luôn luôn phá rối trật tự trị an, sẵn sàng dùng vũ lực và thích (hay) dùng vũ lực để uy hiếp người khác phải khuất phục mình, vô cớ hoặc chỉ vì một duyên cớ nhỏ nhặt là đâm chém, thậm chí giết người. Hành động của chúng thường là xâm phạm sức khoẻ, tính mạng, danh dự người khác, gây gổ hành hung người khác một cách vô cớ hoặc vì một duyên cớ nhỏ nhặt.

- Phạm tội vì động cơ đê hèn

Hiện nay chưa có văn bản nào hướng dẫn cụ thể thế nào là phạm tội có động cơ đê hèn, tuy nhiên trước đây Nghị quyết 04/HĐTP ngày 29/11/1986 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao có hướng dẫn hành vi giết người vì động cơ đê hèn như sau:

Giết người vì động cơ đê hèn như giết người vì tính ích kỷ cao, phản trắc, bội bạc (ví dụ: giết người để cướp vợ hoặc chồng của nạn nhân; giết tình nhân đã có thai với mình để trốn tránh trách nhiệm; giết người đã cho vay, giúp đỡ khắc phục khó khăn, hoạn nạn nhằm trốn nợ...)

- Cố tình thực hiện tội phạm đến cùng

Cố tình thực hiện tội phạm đến cùng, là quyết tâm thực hiện ý định phạm tội của mình, mặc dù có sự can ngăn của người khác hoặc có những cản trở khác trong quá trình thực hiện tội phạm. Thể hiện sự quyết tâm phạm tội cao, thực hiện bằng được tội phạm.

- Phạm tội 02 lần trở lên

- Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm

Tái phạm là trường hợp đã bị kết án, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội do cố ý hoặc phạm tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do vô ý.

Tái phạm trong những trường hợp sau được xem là tái phạm nguy hiểm:

+ Đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý;

+ Đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.

- Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai, người đủ 70 tuổi trở lên

"Phụ nữ có thai" được xác định bằng cách chứng cứ chứng minh là người phụ nữ đó đang mang thai, như: bị cáo và mọi người đều nhìn thấy được hoặc bị cáo nghe được, biết được từ các nguồn thông tin khác nhau về người phụ nữ đó đang mang thai.

Trong trường hợp thực tế khó nhận biết được người phụ nữ đó đang mang thai hay không hoặc giữa lời khai của bị cáo và người bị hại về việc này có mâu thuẫn với nhau thì để xác định người phụ nữ đó có thai hay không phải căn cứ vào kết luận của cơ quan chuyên môn y tế hoặc kết luận giám định.

- Phạm tội đối với người ở trong tình trạng không thể tự vệ được, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, người bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc người lệ thuộc mình về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các mặt khác.

- Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội.

- Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, tàn ác để phạm tội

Dùng thủ đoạn xảo quyệt trong khi phạm tội, là người phạm tội có những mánh khoé, cách thức gian dối, thâm hiểm làm cho người bị hại hoặc những người khác khó lường thấy được để đề phòng.

Ví dụ: giả vờ nấu hộ cơm, múc hộ nước để bỏ thuốc độc vào cơm, vào nước để nạn nhân ăn cơm hoặc uống nước đó, hoặc giả vờ âu yếm người vợ hoặc tình nhân rồi bóp cổ nạn nhân chết. Dùng thủ đoạn tàn ác trong khi phạm tội, là người phạm tội có những mánh khoé, cách thức độc ác một cách tàn nhẫn, hoặc gây tác hại cho hàng loạt người không chút thương xót.

- Dùng thủ đoạn, phương tiện có khả năng gây nguy hại cho nhiều người để phạm tội

Là trường hợp dùng vũ khí hoặc phương tiện nguy hiểm:

"Vũ khí" là một trong các loại vũ khí được quy định tại khoản 1 Điều 1 Quy chế quản lý vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ, Nghị định số 47/CP ngày 12/8/1996.

+ Vũ khí quân dụng gồm: các loại súng ngắn, súng trường, súng liên thành; các loại pháo, dàn phóng, bệ phóng tên lửa, súng cối, hóa chất độc và nguồn phóng xạ các loại đạn; bom, mìn, lựu đạn, ngư lôi, thủy lôi, vật liệu nổ quân dụng, hỏa cụ và vũ khí khác dùng cho mục đích quốc phòng - an ninh.

+ Vũ khí thể thao gồm: các loại súng trường, súng ngắn thể theo chuyên dùng các cỡ; các loại súng hơi, các loại vũ khí khác dùng trong luyện tập, thi đấu thể thao và các loại đạn dùng cho các loại súng thể thao nói trên.

+ Súng săn gồm: Các loại súng săn một nòng, nhiều nòng các cỡ, tự động hoặc không tự động, súng hơi các cỡ, súng kíp, sung hỏa mai, súng tự chế và các loại đạn, vỏ đạn, hạt nổ, thuốc đạn dùng cho các loại súng kể trên.

+ Vũ khí thô sơ gồm: Dao găm, kiếm, giáo, mác, đinh ba, đại đao, mã tấu, quả đấm bằng kim loại hoặc chất cứng, cung, nỏ, côn các loại và các loại khác do Bộ Nội vụ quy định.

"Phương tiện nguy hiểm" là công cụ, dụng cụ được chế tạo ra nhằm phục vụ cho cuộc sống của con người (trong sản xuất, trong sinh hoạt) hoặc vật mà người phạm tội chế tạo ra nhằm làm phương tiện thực hiện tội phạm hoặc vật có sẵn trong tự nhiên mà người phạm tội có được và nếu sử dụng công cụ, dụng cụ hoặc vật đó tấn công người khác thì sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng hoặc sức khỏe của người bị tấn công.

- Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội

- Có hành động xảo quyệt hoặc hung hãn nhằm trốn tránh hoặc che giấu tội phạm.

Điều kiện áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự

Đặc điểm của việc áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là cá thể hóa trách nhiệm hình sự. Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định: "Các tình tiết là dấu hiệu định tội hoặc định khung thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng" (khoản 3 Điều 51; khoản 2 Điều 52 Bộ luật Hình sự năm 2015).

Theo quy định việc áp dụng các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự khi những tình tiết không quy định trong cấu trúc của các điều luật trong định tội hoặc định khung.

Tuy nhiên, với quy định các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự sẽ có những cách hiểu và áp dụng không thống nhất.

Các tình tiết có thể hiểu như cấu thành tội phạm. Một số điểm trong tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự có thể cấu thành tội phạm.

Ví dụ, điểm o khoản 1 Điều 52 "Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội", với tình tiết này "người xúi dục" có thể đồng phạm trong tội danh mà người dưới 18 tuổi thực hiện (tùy vào loại tội mà người dưới 18 tuổi thực hiện: Ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng) hoặc có thể cấu thành tội "Tội dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người dưới 18 tuổi phạm pháp" (Điều 325 Bộ luật Hình sự năm 2015).

Việc áp dụng các tình tiết tăng nặng có thể tác động đến việc định khung, hoặc quyết định hình phạt của vụ án. Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định điều kiện áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Như vậy, theo quy định của pháp luật thì "người am hiểu luật pháp mà vẫn thực hiện hành vi phạm tội" không phải là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

VKSND TP HCM đã thụ lí tin bé gái bị 'sàm sỡ' trong thang máy ở quận 4

Vụ người đàn ông sàm sỡ bé gái TP HCM: Viện kiểm sát tối cao chỉ đạo xử lí nghiêm

Kết cục nào cho cựu lãnh đạo VKS Đà Nẵng trong nghi án dâm ô bé gái?