Bánh ú bá trạng - tinh hoa ẩm thực người Hoa vào dịp Tết Đoan Ngọ

Trong mâm cỗ ngày Tết Đoan Ngọ, theo truyền thống khắp mọi miền đất nước thì người dân sẽ cúng bánh ú tro, cơm rượu nếp, trái cây… Nhưng đối với riêng cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn thì còn có một món bánh không thể thiếu vào ngày Tết này, đó là bánh ú bá trạng.

Món bánh ú bá trạng của người Hoa ở Chợ Lớn. (Ảnh: Thiên Chương)

Xem thêm: Tết Đoan Ngọ năm nay nên ăn gì?

Thói quen dùng bánh ú bá trạng (hay bánh bá trạng) vào Tết Đoan Ngọ của người Hoa vẫn được giữ gìn cho tới hôm nay như một nét đẹp riêng trong văn hóa ẩm thực và thờ cúng ông bà tổ tiên. Ý nghĩa của loại bánh này cũng giống như món bánh ú tro của người Việt.

Bánh bá trạng có nhiều hình dạng và kích cỡ khác nhau nhưng thường sẽ có hình tam giác tương tự như bánh ú tro và được gói bằng lá tre. Có khi lại được gói vuông như bánh chưng nhưng hình thức sẽ đơn giản hơn một chút.

Bánh ú bá trạng thường có hình như bánh u tro. (Ảnh: Thiên Chương)

Có thể khác nhau về hình dạng nhưng bánh ú bá trạng đều được làm từ nếp dẻo và đậu phộng bên ngoài, trong nhân có trứng muối, đậu xanh, hạt điều, thịt heo và một số nguyên liệu khác. 

Lớp vỏ ngoài được ngâm mềm cùng các loại thảo dược truyền thống nên khi ăn, bạn sẽ cảm nhận được vị bùi của đậu, vị mặn của thuốc bắc và mùi thơm thảo dược.

Nguyên liệu gói bánh phong phú. (Ảnh: Ninh Vĩ Sâm)

Nhân bánh ú bá trạng rất đa dạng và ngày càng được biến tấu với nhiều nguyên liệu khác nhau tùy theo sở thích. Giống như một "bản tình ca", phần nhân có đủ loại từ thịt ba chỉ, trứng muối, lạp xưởng, tôm khô, nấm… 

Nhờ được sơ chế và tẩm ướp gia vị tạo nên sự đậm đà và vô cùng thơm ngon. Người Hoa mỗi nhà đều có cách sơ chế và tẩm ướp riêng để tạo ra một mùi vị bánh riêng biệt làm bánh ngon hơn, xem như là bí quyết gia truyền.

Chọn lá gói bánh thường sẽ là lá dong bên trong để không làm thay đổi mùi vị của bánh sau khi nấu. Chiếc bánh bá trạng có ngon và chiếm được cảm tình hay không là phụ thuộc hoàn toàn vào sự khéo léo của đôi tay người gói.

Khâu gói bánh cực kì quan trọng, đòi hỏi người gói phải có tay nghề và gói "chắc tay". (Ảnh: Ninh Vĩ Sâm)

Nhân bánh nhiều hơn hẳn bánh ú tro thông thường nên bánh to hơn hẳn, bánh có kích thước cỡ bàn tay xòe ra và nặng từ 250 - 500 gram tùy loại. Sau khi gói bánh, khâu cột bánh cũng là vấn đề khó khăn, vì phải cột làm sao để bánh có hình dáng như chiếc bánh ú: nhô cao và xòe rộng, đây cũng là hình ảnh đại diện cho tư tưởng "nở hậu" của người Hoa.

Thời gian luộc bánh mất khoảng 4 tiếng. (Ảnh: Bảo Bình)

Khi thưởng thức bánh, người ăn sẽ cảm nhận được vị ngọt của nếp, vị béo của đậu phộng, vị mặn của tôm khô, mùi thơm của lạp xưởng và sự hòa quyện của thịt heo, trứng muối. Nếu đi xa, chỉ cần mang theo một chiếc bánh là đủ no cả ngày.

Chỉ cần một chiếc bánh cũng đủ no cả ngày. (Ảnh: Bảo Bình)

Do tính đặc thù nên bánh bá trạng thường chỉ xuất hiện vào dịp Tết Đoan Ngọ (cũng như truyền thống cúng bánh chưng của người Việt). Ngoài bánh ú lá tre thì bánh bá trạng là 1 phần không thể thiếu để cúng trong dịp này. 

Bánh được cúng thành từng cặp. Do nguyên liệu làm bánh thuộc hàng "xịn" nên giá thành bánh khá cao, 1 cặp bánh giá khoảng 100.000 - 120.000 đồng (dành cho bánh loại lớn).

Dễ kiếm món này trong những khu chợ người Hoa. (Ảnh: Thiên Chương)

Hiện nay tại Sài Gòn vẫn có nhiều nơi gói loại bánh ú trạng này vào mỗi dịp Tết Đoan Ngọ bạn có thể tìm mua tại lò bánh cô Phượng ở 56C/67 Lạc Long Quân, quận 11, lò bánh Vỹ Cầm ở 52B Lão Tử, quận 5, chợ Nguyễn Tri Phương, chợ Phùng Hưng hay dọc những con đường ở phố người Hoa như Tạ Uyên (quận 11), Nguyễn Trãi (quận 5), Lão Tử (quận 5),...