Chiến tranh thương mại gián tiếp làm gia tăng các vụ cháy rừng ở Amazon?

Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung làm gia tăng các vụ hỏa hoạn tồi tệ nhất ở khu vực Amazon trong nhiều năm. (Ảnh: Bloomberg).

Các đám cháy hiện đang tàn phá rừng nhiệt đới Amazon của Brazil có vẻ như chẳng liên quan gì đến những chính sách ngoại giao căng thẳng trong cuộc chiến thương mại giữa Mỹ với Trung Quốc. Tuy nhiên, thực tế là nó có liên quan nhiều hơn chúng ta tưởng.

Một trong những hành động trả đũa chính của Bắc Kinh trong cuộc chiến là đóng băng việc mua 30-40 triệu tấn đậu tương mỗi năm từ Mỹ. Điều này đã khiến Trung Quốc phụ thuộc nhiều hơn vào đậu tương từ Brazil, để giảm bớt sự thiếu hụt nguồn cung trong nước.

Nhập khẩu đậu tương của Trung Quốc từ Brazil trong 12 tháng qua, tính đến hết tháng 4/2019, đã đạt 71 triệu tấn, tương đương với lượng nhập khẩu toàn thế giới trong năm 2014.

Ngừng giao dịch

Nhập khẩu đậu tương từ Mỹ vào Trung Quốc đã giảm mạnh trong năm qua. (Nguồn: Tổng cục Hải Quan Trung Quốc).

Nhập khẩu đậu tương từ Mỹ vào Trung Quốc đã giảm mạnh trong năm qua.

Điều này dẫn đến sự bùng nổ đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp của Brazil với các công ty kinh doanh nông sản lớn như Nutrien Ltd. Các công ty nông sản lớn đã chuyển trọng tâm sang Nam Mỹ để lợi dụng mong muốn của Bắc Kinh nhằm đa dạng hóa và giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung thực phẩm của Hoa Kỳ.

Theo một nghĩa nào đó, điều này không có tác động trực tiếp đến Amazon. Hầu hết đậu tương Brazil đường trồng ở Cerrado, một vùng thảo nguyên rộng lớn ở phía Đông Nam của rừng mưa nhiệt đới.

Đầu tư nông nghiệp đã tập trung vào việc chuyển đổi đất ở Cerrado từ việc được sử dụng để chăn nuôi gia sức thành đất trồng trọt như trồng đậu tương.

Quá trình đó có thể dẫn tới việc mở rộng rất lớn quy mô đất trồng trọt mà không cần chạm vào Amazon.

Tuy nhiên, vấn đề là, ngay cả Brazil cũng chỉ có một vùng đất hữu hạn và nếu "bạn bóp chặt quả bóng bay trong lòng bàn tay ở một điểm nào đó, nó sẽ bật ra ở một nơi khác", tờ Bloomberg ví von.

Điều đó có nghĩa là các chủ trang trại chăn nuôi bị đuổi ra khỏi Cerrado phải tìm kiếm các đồng cỏ mới cho đàn gia súc trong khu rừng nhiệt đới.

Do đó, những đám cháy tại Amazon là một hệ quả tất yếu của quá trình này.

Kinh tế hay môi trường?

Sự suy giảm diện tích rừng mưa nguyên sinh tại Brazil đã dừng lại trong thập kỉ qua, nhưng rừng thứ sinh vẫn đang hàng ngày bị biến thành đất nông nghiệp.

Tuy nhiên ngay cả khi các hoạt động nông nghiệp tránh xa Amazon, thì việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất cũng ảnh hưởng xấu đến bầu khí quyển.

Hơn một nửa số vụ đã xảy ra ở Amazon, 30% ở Cerrado và phần lớn còn lại ở các khu rừng ven biển Đại Tây Dương. (Ảnh: Bloomberg).

Đồng cỏ Cerrado ở Brazil khá rậm rạp, các chủ chăn có thể chăn nuôi gia súc bên dưới những tán cây. Thế nhưng việc chuyển đổi sang trồng cây trồng hàng hóa đòi hỏi phải nhổ bỏ những thân cây cao lớn đó, khiến việc cô lập carbon trở nên khó khăn hơn.

Ngoài ra, khi đồng cỏ bị dẫm đạp bởi vật nuôi tỏ ra khá hiệu quả trong việc lưu giữ lượng carbon trong đất, nhưng khi những cánh đồng cỏ được trồng trọt, cày xới hàng năm thì một lượng lớn carbon trong đất đã thoát ra ngoài khí quyển.

Vẫn khó có thể nói chính xác ai là người chịu trách nhiệm chính cho số vụ cháy rừng ở Brazil tăng lên 84% trong năm nay. Hơn một nửa số vụ đã xảy ra ở Amazon, 30% ở Cerrado và phần lớn còn lại ở các khu rừng ven biển Đại Tây Dương.

Theo Bloomberg, tình trạng thiếu hụt đậu tương của Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục là gia tăng nạn phá rừng ở Brazil.

Mặt khác Trung Quốc có xu hướng trở thành một đối tác thương mại lớn với những mối quan tâm hàng đầu về an ninh lương thực của mình, bất chấp những mối lo ngại khác.

Điều đó có nghĩa là Bắc Kinh đang "gạ gẫm" Brazil với những điều khoản bất thường để nhận được cái gật đầu từ chính phủ của ông Bolsonaro.

Triển vọng về một nguồn ngoại hối phong phú từ Trung Quốc rất có thể sẽ khiến ông Bolsonaro bỏ qua những lo lắng về đất đai của đất nước mình và bắt tay với Trung Quốc – tờ Bloomberg nhận định.