Giữa đại dịch Covid-19, khi hàng loạt doanh nghiệp tê liệt thì các công ty dược ở Mỹ sắp thu hàng chục tỉ USD

Gerald Posner, tác giả của cuốn Pharma: Greed, Lies, and the Poisoning of America, cho rằng: "Các công ty dược phẩm xem Covid-19 như một cơ hội kinh doanh chỉ diễn ra một lần duy nhất trong đời". Thế giới cần dược phẩm, các phương pháp điều trị và vaccine để chống lại đại dịch này. Và tại Mỹ, hàng chục công ty đang cạnh tranh để làm ra vaccine càng sớm càng tốt.

Kiếm lời hàng chục tỉ USD từ thuế của dân

Theo chuyên gia Posner, số tiền chi trả cho tham vọng trên là rất lớn. "Tất cả đang ở trong một cuộc đua. Cuộc khủng hoảng toàn cầu có khả năng sẽ trở thành bom tấn cho ngành công nghiệp dược phẩm về doanh thu và lợi nhuận. Đại dịch càng tồi tệ thì lợi nhuận của họ càng cao", ông nói.

Khả năng kiếm tiền từ dược phẩm là rất lớn ở Mỹ, vì nước này thiếu sự kiểm soát giá cơ bản cho dược phẩm so với các quốc gia khác. Điều này giúp các công ty dược phẩm tự do hơn trong việc định giá cho sản phẩm của họ.

Trong cuộc khủng hoảng đang diễn ra, các doanh nghiệp dược phẩm có thể nâng giá sản phẩm lên nhiều lần, vì các chuyên gia vận động hành lang đã đưa sản phẩm trót lọt vào gói chống dịch trị giá 8,3 tỉ USD, được chính quyền Trump thông qua vào tuần trước.

Ban đầu, một số nhà lập pháp đã cố gắng đảm bảo chính phủ liên bang sẽ hạn chế số lượng công ty dược phẩm có thể gặt hái lợi nhuận từ sản xuất vaccine, và phương pháp điều trị Covid-19 mà các công ty dược sẽ sử dụng tài trợ của chính phủ để thực hiện. 

Vào tháng 2, Dân biểu Jan Schakowsky và một số nghị sĩ kêu gọi Tổng thống Donald Trump "đảm bảo rằng vaccine được phát triển từ tiền thuế của dân sẽ có mức giá vừa phải". Người dân sẽ không thể được đáp ứng nếu tập đoàn dược phẩm được trao quyền định giá và xác định phân phối, đặt lợi nhuận lên trước các ưu tiên về sức khỏe.

Schakowsky đã viết thư cho Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Alex Azar, để lập lại lời đề nghị trên.

Nhưng nhiều đảng viên Cộng hòa phản đối, vì điều này sẽ làm hạn chế khả năng thu lợi của các công ty dược, từ đó, cản trở quá trình nghiên cứu. Gói viện trợ cuối cùng không chỉ không đá động gì đến việc này, mà nó còn cấm chính phủ liên bang thực hiện bất kì hành động nào nếu lo ngại rằng các phương pháp điều trị hoặc vaccine được đẩy lên giá quá cao.

"Những người vận động hành lang đó xứng đáng nhận huy chương từ các công ty dược phẩm", ông Posner nhạo báng.

Sự thật, việc thu lợi từ đầu tư công cũng là một mảng kinh doanh như thường lệ đối với ngành dược phẩm ở Mỹ. 

Theo tính toán của Posner, từ những năm 1930, Viện Y tế Quốc gia đã đưa khoảng 900 tỉ USD vào nghiên cứu phục vụ sức khoẻ cộng đồng. Nhưng sau đó, các công ty dược phẩm đã sử dụng để cấp bằng sáng chế cho các loại thuốc mang thương hiệu của mình. Mỗi loại thuốc được Cục Quản lí Thực phẩm và Dược phẩm phê duyệt từ năm 2010 đến năm 2016, đều liên quan đến các công trình khoa học được tài trợ bằng tiền thuế, thông qua NIH.

Trong số đó, nổi bật là thuốc điều trị HIV AZT và thuốc điều trị ung thư Kymriah, mà công ty Novartis hiện bán với giá 475.000 USD (khoảng 11 triệu đồng).

Ngoài ra còn có thuốc sofosbuvir, thuốc chống vi rút, được sử dụng để điều trị viêm gan C, xuất phát từ nghiên cứu chính do Viện Y tế Quốc gia tài trợ. Loại thuốc đó hiện thuộc sở hữu của Công ty Gilead Science, đang được bán với giá 1.000 USD (hơn 23 triệu đồng) mỗi viên. Nhờ thế, Gilead kiếm được 44 tỉ USD từ thuốc trong ba năm đầu tiên xuất hiện trên thị trường.

Người dân Mỹ đã chi hơn 100 tỉ USD cho nghiên cứu giờ đã trở thành "của riêng" của các công ty dược đó.

Công ty dược ở Mỹ "một mình một ngựa" lời to nhờ dịch Covid-19

Hàng chục tỉ USD lợi nhuận có nguồn gốc từ tiền thuế của dân, phần nhiều đã được đưa vào túi CEO của các công ty dược phẩm và tiếp thị thuốc cho người tiêu dùng. Hàng năm, số tiền này còn góp phần tăng thêm lợi nhuận của ngành dược phẩm.

Theo tính toán của Axios, các công ty dược phẩm kiếm được 63% tổng lợi nhuận chăm sóc sức khỏe ở Mỹ, một phần nhờ vào thành công của những nỗ lực vận động hành lang của họ.

Năm 2019, ngành dược phẩm đã chi 295 triệu USD vận động hành lang, nhiều hơn bất kì lĩnh vực nào khác ở Mỹ, gần gấp đôi so với lĩnh vực điện tử, sản xuất và thiết bị, nhiều hơn gấp đôi so với những gì các công ty dầu khí chi cho vận động hành lang.

Những ngày qua, cổ phiếu trên sàn chứng khoán của các công ty lớn đã giảm mạnh. Nhưng giá cổ phiếu của công ty công nghệ sinh học Moderna đã tăng vọt. Đây là đơn vị xuất xưởng lô vaccine đầu tiên kháng Covid-19, và đã tuyển dụng người tham gia thử nghiệm lâm sàng 2 tuần trước.

Tuần trước, Covid-19 tàn sát hầu hết các mã cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, nhưng các công ty dược lại là "một mình một ngựa" lời to.

Cổ phiếu của công ty dược Eli Lilly được hưởng lợi sau khi tuyên bố rằng họ cũng đang nỗ lực đưa ra một liệu pháp điều trị cho virus corona mới. Còn Gilead Sciences cũng cho biết đang nghiên cứu một phương pháp điều trị tiềm năng. Lập tức, giá cổ phiếu của Gilead đã tăng lên. 

Hôm 13/3, sau khi tờ Wall Street Journal đưa tin, loại thuốc này có tác động tích cực đối với một số ít hành khách trên tàu du lịch bị nhiễm bệnh, giá cổ phiếu của công ty này đã tăng mạnh hơn nữa.

Một số công ty, bao gồm Johnson & Johnson, DiaSorin Polar và QIAGEN, đã nói rõ rằng họ đang nhận được tài trợ từ Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh cho những nỗ lực liên quan đến đại dịch, nhưng không rõ liệu Eli Lilly và Gilead Science có sử dụng tiền từ chính phủ cho những công trình trên hay không. 

Đến nay, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh chưa đưa ra danh sách các đơn vị nhận trợ cấp.

Các nhà vận động hành lang hàng đầu của cả Eli Lilly và Gilead đang phục vụ trong Lực lượng đặc nhiệm chống Covid-19 của Nhà Trắng. Bộ trưởng Bộ Y tế Mỹ từng là Giám đốc hoạt động thị trường Mỹ cho Eli Lilly, và từng vận động hành lang cho công ty. Joe Grogan, hiện là giám đốc của Hội đồng Chính sách đối nội, là người vận động hành lang hàng đầu cho Gilead Science.

Mặt khác, Reuters đang loan tin, chính quyền Trump yêu cầu các quan chức y tế coi các cuộc thảo luận về dịch Covid-19 là "tài liệu mật".