Tại sao Việt Nam lại là 'điểm đến yêu thích' của các công ty Trung Quốc khi chiến tranh thương mại nổ ra?

Kể từ tháng 6 năm ngoái, 33 công ty niêm yết trên hai sàn giao dịch chứng khoán của Trung Quốc đã thông báo về kế hoạch thiết lập và mở rộng sản xuất ra nước ngoài, theo dữ liệu được tổng hợp bởi Nikkei Asian Review.

Trong đó, 70% trong số 33 công ty vừa nêu chọn Việt Nam là "điểm đến ưa thích", số còn lại chọn Campuchia, Ấn Độ, Malaysia, Mexico, Serbia và Thái Lan.

Jinhua Chunguang, nhà sản xuất sản phẩm cao su của Trung Quốc, đã công bố vào ngày 19/7 về khoản đầu tư 4,35 triệu đô la để thành lập một cơ sở sản xuất tại Việt Nam. Đây là nhà máy thứ ba, sau 2 cơ sở được đặt tại Malaysia và Trung Quốc.

Công ty có trụ sở tại tỉnh Chiết Giang gần Thượng Hải, cho biết khoản đầu tư này là một phản ứng trước "những thay đổi trong môi trường quốc tế", cũng như một phần của kế hoạch mở rộng trên phạm vi toàn cầu.

Cảng Cát Lái ở Việt Nam tấp nập các tàu thuyền đến từ Trung Quốc. (Ảnh: Rie Ishii/ Nikkei).

Jinhua là một trong số những doanh nghiệp hứng chịu ảnh hưởng của mức thuế nhập khẩu "trừng phạt" thứ ba của Tổng thống Donald Trump, áp dụng đối với 200 tỉ USD hàng hóa Trung Quốc trong nửa cuối năm 2018.

Chủ tịch Zhejiang Henglin Chair Industry - đơn vị sản xuất nội thất cung cấp cho IKEA tại Thụy Điển và Nittori tại Nhật Bản, cũng mua lại một nhà máy từng thuộc sở hữu của Đài Loan được đặt tại Việt Nam, để mở rộng sản xuất tại đây. "Chúng tôi sẽ bắt đầu sản xuất vào nửa cuối năm nay", giám đốc điều hành của công ty nói với Nikkei.

Các nhà sản xuất dệt may cũng đã quyết định tăng sản lượng tại Việt Nam, bất chấp những lo ngại ngày của các công ty may mặc đã hoạt động ở đây ngày càng tăng.

Huafu Fashion tuyên bố vào tháng 12 rằng họ đã đầu tư 2,5 tỉ Nhân dân tệ (tương đương 362 triệu đô la) để xây dựng một nhà máy ở Việt Nam. Nhà sản xuất sợi này cũng cho biết, việc thành lập một cơ sở sản xuất tại quốc gia Đông Nam Á này sẽ cho phép công ty tiếp cận với nguồn cung cấp nguyên liệu rẻ hơn, giảm chi phí lao động và tránh hàng rào thuế quan.

Theo số liệu từ Tổ chức Lao động Quốc tế, mức lương danh nghĩa của Trung Quốc đã tăng 44%, lên 6.193 Nhân dân tệ/tháng trong giai đoạn từ 2012-2017. Đó là con số lớn so với mức tăng 30% của Việt Nam, 28% của Malaysia và 11% của Mexico trong cùng thời kỳ.

Các nhà phân tích cho biết, chi phí sản xuất tăng đã khuyến khích các công ty Trung Quốc di chuyển ra nước ngoài ngay cả trước cuộc chiến thương mại.

Trước đó, nền kinh tế số 1 châu Á đã có chính sách khuyến khích những doanh nghiệp ra nước ngoài kể từ năm 2001, tuy nhiên, rất ít công ty khi đó cảm nhận được sự cần thiết của chủ trương này và vẫn muốn tập trung vào thị trường khổng lồ trong nước.

FDI vào Việt Nam tăng mạnh khi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung nổ ra. (Ảnh: Nikkei).

"Những điều tích cực, mà cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã làm được, là đẩy nhanh xu hướng chuyển dịch sản xuất trong ngắn hạn, và có thể mang lại lợi ích cho các nước như Malaysia, Thái Lan và Việt Nam", Darren Tay, nhà phân tích rủi ro tại Fitch Solutions, cho biết.

Tuy nhiên, không chỉ có mức chi phí tiền lương thấp hơn mới khiến các nhà đầu tư Trung Quốc tìm đến những quốc gia này. Có nhiều hơn một "động lực" khiến cho các công ty của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới muốn rời khỏi đất nước để mở rộng thị trường sang các nước lân cận.

"Nhân công ở đây có tay nghề cao, được giáo dục đầy đủ, cơ sở hạ tầng về cơ bản cũng tương đối ổn", Rajiv Biswas, một nhà kinh tế tại Singapore IHS Markit, nhận định.

Chuyên gia này cũng cho rằng, những hiệp định tự do mạnh mẽ và quan trọng mà Việt Nam có được trong thời gian qua, như EVFTA và EVIPA, cũng như các FTA với khu vực ASEAN và nhiều nước khác, là cơ hội không thể tốt hơn cho doanh nghiệp Trung Quốc tiếp cận các thị trường châu Âu và châu Á còn nhiều tiềm năng hơn.

Mặc dù hoan nghênh vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài từ Trung Quốc, tuy nhiên Việt Nam cũng như các quốc gia khác cũng cần cẩn thận với một số rủi ro liên quan đến thuế quan.

"Chính phủ cần phải thiết lập các biện pháp để ngăn chặn các sản phẩm của Trung Quốc, có ràng buộc về thuế với Hoa Kỳ, được dán nhãn là Việt Nam", ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam trả lời trong một cuộc phỏng vấn với Nikkei.