Mất việc làm, không đủ tiền về quê nhà, công nhân Trung Quốc đang bị bỏ rơi trên đất Mỹ

Lao động Trung Quốc trên đất Mỹ rơi vào bế tắc trước khủng hoảng Covid - 19

Sau khi bị công ty cho nghỉ việc vào tháng trước, mỗi đêm Tang Chen không thể nào ngủ được. Trong tâm trí cô chỉ có một câu hỏi không lời giải: Liệu cô có thể tiếp tục ở lại nước Mỹ được không?

Tang đến từ một miền quê phía Đông tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc, làm việc ở Mỹ từ năm 2014. Visa việc làm của cô sẽ hết hạn vào cuối năm nay, vì vậy công ty du lịch nơi Tang làm việc ở Pennsylvania đã chật vật để xin thẻ xanh, cho phép cô sống và làm việc tại Mỹ. Tuy nhiên, quá trình này vẫn chưa hoàn tất.

Người phụ nữ 33 tuổi này rất tự tin về việc xây dựng một cuộc sống mới ở Mỹ, thậm chí cô còn mua một căn hộ cho riêng mình.

Thế nhưng, khi bị cho nghỉ việc vào ngày 13/3 vừa qua, Tang không chỉ mất đi nguồn thu nhập của mình, mà cô ấy còn đứng trước nguy cơ phải rời khỏi Mỹ. Hiện tại, công ty cũ cũng đã quyết định sẽ không tiếp tục xin thẻ xanh cho Tang. Điều đó cũng có nghĩa là con đường trở thành thường trú nhân hợp pháp tại Hoa Kỳ của cô đã bị mất.

Khi những người có visa việc làm như Tang bị mất việc, họ có 60 ngày để thay đổi tình trạng, hoặc là trở thành khách du lịch, hoặc là sinh viên, họ cũng có thể tìm một công ty mới sẵn sàng bảo lãnh cho thị thực làm việc của họ.

Tuy nhiên, nếu không tìm được việc hoặc thay đổi tình trạng, những người lao động Trung Quốc này sẽ bị buộc phải rời khỏi Mỹ. Nếu họ rời Mỹ khi quá hạn 180 ngày, họ có thể sẽ bị cấm nhập cảnh vĩnh viễn vào Mỹ trong tương lai.

Tìm một công việc mới tại Mỹ trong bối cảnh hiện tại là điều không thể, chứ chưa nói đến việc tìm một nhà tuyển dụng sẵn sàng gánh vác thêm chi phí giấy tờ của việc bảo trợ visa. 

Kể từ khi bị sa thải, Tang không gặp nhiều may mắn trong các cuộc phỏng vấn xin việc khác. Cô tỏ ra bi quan về việc sẽ sớm tìm được một công việc mới, giữa tình hình đại dịch và suy thoái kinh tế trước mắt.

Tang có ý định sẽ trở về Trung Quốc, nhưng cô biết rằng điều đó là không thể. Không thể tìm được vé trên bất kì chuyến bay trực tiếp nào về Trung Quốc trong tháng 4. 

“Ngay cả khi tôi muốn quay về Trung Quốc, tôi cũng không đủ khả năng để có thể mua vé máy bay”, Tang nói. Thay vào đó, cô tuyệt vọng nộp đơn vào một trường đại học, để có thị thực du học, cho phép cô ở lại Mỹ một cách hợp pháp.

Đường về nhà còn lắm xa xôi

Đại dịch Covid - 19 vừa mới được kiểm soát tại Trung Quốc, và giới chức nước này đang tìm mọi cách để ngăn chặn làn sóng lây nhiễm Covid - 19 thứ hai, qua những người trở về từ nước ngoài. 

Kể từ cuối tháng 3, Cơ quan quản lí hàng không của Trung Quốc đã cắt giảm số lượng chuyến bay quốc tế đến và đi xuống dưới 134 chuyến mỗi tuần. Số lượng chuyến bay giảm khiến giá vé máy bay tăng vọt.

Số lượng khách du lịch hàng ngày, bao gồm cả công dân Trung Quốc, nhập cảnh vào nước này, đã bị giới hạn ở mức 4.000 người.

Không có số liệu thống kê chính thức về việc có bao nhiêu công dân Trung Quốc tại Hoa Kỳ mất việc vì dịch bệnh. Nhưng CNN Business đã tìm thấy hai nhóm chat trên WeChat, trong đó có hàng trăm người lao động Trung Quốc tại Mỹ rơi vào tình trạng mất việc làm, tương tự như Tang Chen. 

Có thể nhận thấy hàng ngày, những câu chuyện được người lao động Trung Quốc đăng lên nhóm chat này chứa đầy sự lo lắng về triển vọng việc làm, và những rủi ro về thị thực trên đất Mỹ.

“Tôi chưa bao giờ thấy có nhiều người mất việc làm đến thế”, Ying Cao - một luật sư người Mỹ gốc Hoa có văn phòng tại New York, người thường xuyên làm việc với khách hàng là lao động Trung Quốc, nói. 

“Sự việc tồi tệ hơn nhiều so với năm 2008, khi cuộc khủng hoảng tài chính khiến 2,6 triệu người mất việc làm”, Ying Cao nói thêm.

Vào tháng 3, số câu hỏi gửi về văn phòng luật của Cao đã tăng gấp 2 so với các tháng khác. Cô khuyên hầu hết các khách hàng nên nộp đơn xin thay đổi tình trạng thị thực, nếu thời gian ân hạn của họ đã hết hạn. Có thể chuyển sang thị thực sinh viên hoặc thị thực khách du lịch, để kéo dài thời gian tìm việc mới hơn.

Tsui Yee, một luật sư di trú khác có trụ sở tại New York, cho biết khách hàng của cô cũng đang rơi vào tình trạng tương tự. Cô nhận thấy sự hoảng loạn từ những người lao động Trung Quốc trong các cuộc điện thoại tư vấn gần đây.

“Môi trường nhập cư đã rất tệ. Nhưng đại dịch lần này còn đẩy người lao động nhập cư vào tình thế thảm khốc hơn”, Yee nói. “Rất nhiều khách hàng của tôi đang ở Mỹ, với thị thực việc làm bị quá hạn.”

Nước Mỹ im lặng trước số phận của những lao động nhập cư

Cho đến nay, Nhà Trắng đã làm rất ít để giúp đỡ những người như Tang Chen.

Thị thực việc làm là loại thị thực phổ biến nhất ở Mỹ, với khoảng 900.000 thị thực được cấp trong 5 năm qua. Visa nay được liên kết với một doanh nghiệp tuyển dụng lao động cụ thể, và có giá trị trong vòng 3 năm, có thể gia hạn thêm 3 năm nữa.

Năm 2019, số lao động Trung Quốc được cấp thị thực loại này ở Mỹ là 15%, theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ.

Cho đến nay, Cơ quan Di trú và Nhập tịch Hoa Kỳ (USCIS) cũng chưa có những động thái chính sách gia hạn tạm thời nào cho những thị thực việc làm hết hạn trong mùa dịch Covid - 19. Cơ quan liên bang im lặng trước vấn đề này.

Tháng trước, hội Luật sư Di trú Hoa Kỳ (AILA) đã gửi thư cho USCIS, kêu gọi tổ chức này gia hạn thêm thời hạn nhập cư cho những trường hợp khẩn cấp.

“USCIS phải hợp tác với các cơ quan liên bang khác trong việc gia hạn thời hạn nhập cư của công dân nước ngoài có mặt hợp pháp tại Hoa Kỳ, trong tình trạng khủng hoảng quốc gia này”, Chủ tịch AILA Marketa Lindt nói trong một tuyên bố.

Khi chờ đợi xem họ có được tiếp tục ở lại Mỹ hay không, nhiều lao động Trung Quốc bị sa thải, đã không có khả năng nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp.

Theo số liệu chính thức, hơn 10 triệu lao động Mỹ đã nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp trong tháng 3. Tuy nhiên, cả Yee và Cao đều cho rằng con số này khó có thể bao gồm những người có visa việc làm. Nhiều người không muốn đòi quyền lợi, bởi họ lo lắng rằng nếu làm như vậy có thể đơn xin cấp visa của họ trong tương lai sẽ bị từ chối.

“Một vấn đề khác, mặc dù người lao động nhập cảnh có đủ điều kiện hưởng bảo hiểm thất nghiệp theo luật di trú liên bang, nhưng họ không thể đáp ứng luật pháp cụ thể của các tiểu bang, khi đòi hỏi người thụ hưởng bảo hiểm phải sẵn sàng cho công việc mới”, luật sư Cao chia sẻ.

Giấc mơ Mỹ tan thành mây khói

Đối với Walton Wang, một người nhập cư Trung Quốc vừa bị mất việc làm trong một công ty mỹ phẩm ở New York, thì khó khăn chưa dừng lại chỉ ở việc hết hạn visa.

Wang đến Mỹ để học đại học vào năm 2015. Là một thành viên của cộng động LGBT, anh luôn hi vọng sẽ được ở lại nước Mỹ, một nơi có tư tưởng cởi mở hơn cho các nhóm thiểu số so với Trung Quốc. 

Tuy nhiên, Wang đã thay đổi quyết định sau khi chứng kiến Chính phủ Mỹ xử lí khủng hoảng, và tâm lí thù địch gia tăng trong việc phân biệt chủng tộc đối với nguời châu Á tại Mỹ.

“Tôi không biết liệu mình có trở thành nạn nhân tiếp theo của làn sóng phân biệt chủng tộc hay không”, Wang tâm sự. “Gần đây có một câu hỏi luôn ở trong đầu tôi: Được công nhận về giới tính quan trọng hơn hay là người châu Á quan trọng hơn?”

Và cuối cùng, Wang đã đưa ra một lựa chọn khá khó khăn. “Tôi đã nghiêng về việc chọn bản sắc Trung Quốc của mình. Vì chí ít, tôi sẽ không bị đánh đập ở Trung Quốc vì là người đồng tính”.

“Tôi cảm thấy mình không còn có lựa chọn nào khác”, Wang giãi bày. “Và đây là một thực tế khắc nghiệt trên đất Mỹ”.

Tuy nhiên, cũng giống như Tang Chen, đưa ra quyết định trở về quê nhà không có nghĩa là Wang thực sự có thể làm vậy.

Anh đã ở lại Mỹ trong thời gian ân hạn sau tốt nghiệp, cho phép Wang ở lại mà không cần visa việc làm trong vòng 1 năm. Tuy nhiên, theo quy định anh không thể nghỉ việc quá 90 ngày, và nếu đại dịch kéo dài, Wang nghĩ rằng mình có thể thất nghiệp trong 3 tháng.

Wang bắt đầu tìm kiếm các chuyến bay trở về nhà từ giữa tháng 3, nhưng đến nay vẫn không thể mua được vé, do số chuyến bay giảm và giá vé tăng quá cao, vượt quá khả năng chi trả.

“Tôi không có cách nào để trở về Trung Quốc, và tôi cũng không thể ở lâu tại Mỹ được. Tôi không còn nơi nào để đi”, Wang chia sẻ.